Από την ιστοσελίδα που είναι αφιερωμένη στην Ιερά Μονή μεταφέρω τα παρακάτω:
"του Πέτρου Αλ. Ιωαννίδη
Το Μοναστήρι των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ στους Ευζώνους
Το Μοναστήρι αυτό το βρήκαν κατεστραμμένο και ερειπωμένο, οι πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα από τον Πόντο και τον Καύκασο το σωτήριο έτος 1920. Βρέθηκαν αρκετά χαλάσματα του, με πέτρες διάσπαρτες μέσα στον περίβολό του, μικρές και μεγάλες. Το μοναστήρι ήταν ορθόδοξο, πατριαρχικό και κατά καιρούς υπέφερε από τους σχισματικούς παρεπιδημούντες της ευρύτερης περιοχής. Λέγεται μάλιστα από τους ντόπιους κατοίκους του χωριού που προϋπήρχαν εδώ, ότι οι μοναχοί που κατείχαν το μοναστήρι του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, ύστερα από μεγάλη πίεση των κομιτατζήδων και επειδή τους απείλησαν με την φυσική τους εξόντωση αναγκάστηκαν στο τέλος να το εγκαταλείψουν φεύγοντας σε άλλο μοναστήρι της ανατολικής Μακεδονίας ή του Αγίου Όρους πολύ πιθανόν. Φεύγοντας όμως, αφού για λίγο στάθηκαν επάνω στον απέναντι λόφο, γονάτισαν πάνω στα βράχια και με δάκρυα λύπης στα μάτια αποχαιρέτησαν για πάντα τον ιερό εκείνο χώρο του μοναστηριού τους! Κατά άλλους μάλιστα καταράσθηκαν βαρειά εκείνους που έγιναν αιτία να διωχθούν. Συνάγεται ότι το γεγονός τούτο συνέβηκε το έτος 1898 ή λίγο πιο πριν ή μετά την χρονολογία αυτή, τότε που οι Βούλγαροι νοίκιασαν από τους Τούρκους τις λίμνες Αρτζάν-Αματόβον. Οι Βούλγαροι τότε διοργάνωσαν και δίαυλο επικοινωνίας της λίμνης Αρτζάν μέσω Καλίνοβου, Σμόλ, Ματσίκοβον (Ευζώνων), Στογιάκοβου και Βογδάντσας. Τα δύο τελευταία χωριά ανήκουν σήμερα στην Π.Γ.Δ.Μ.
Για την ακριβή χρονολογία της ίδρυσης του μοναστηριού του Μιχαήλ Αρχαγγέλου δεν υπάρχουν δυστυχώς στοιχεία. Γι αυτό ευχής έργον θα ήταν να περισυλλεγούν όλα εκείνα τα στοιχεία τα συναφή με την ιστορία της μονής που σημαίνουν να είναι και γεγονότα επί τουρκοκρατίας στον πολύπαθο αυτόν τόπο μας. Με το φύλλο αυτό δίνουμε το έναυσμα σε όλους τους ρέκτες της τοπικής ιστορίας μας για να συλλέξουν και να καταθέσουν στην γραμματεία του Πολιτιστικού Συλλόγου Ευζώνων ότι άκουσαν και ακούν από τους παλαιότερους σχετικό με το μοναστήρι των Ταξιαρχών Μιχαήλ Αρχαγγέλου των Ευζώνων, όπως λέγεται. Θα είναι τούτο μια ύψιστη υπηρεσία και μεγάλη προσφορά στον τόπο μας, για την συγγραφή μιας επίτομης ιστορίας των Ευζώνων και δη εις το άμεσο μέλλον! Για την πραγμάτωση του ιερού αυτού στόχου ας προσπαθήσουμε όλοι όσοι μπορούν με πρωτεργάτες τα παιδιά και τους νέους του πολιτιστικού μας συλλόγου.
Ο Ναός της μονής Μιχαήλ Αρχαγγέλου βρίσκεται πάνω στο ίδιο σχεδόν μέρος που πρωτοκτίστηκε από τους πρώτους κτήτορές του. Είναι κτισμένο στο βορειοδυτικό άκρο του οικισμού των Εννέα Ευζώνων και ήταν ανάμεσα σε δέντρα σκιερά και σε πλούσια φυσική βλάστηση που ποτίζονταν από το παρακείμενο καθαρό ρέμα που αρχίζει από τις πηγές της Μουτσάρας και καταλήγει στον Βαρδάρη. Στο βόρειο και στο ανατολικό τμήμα της αυλής του μοναστηριού υπήρχαν δυο μακρόστενα υπόστεγα που γέμιζαν από τους ευλαβείς προσκυνητές την ημέρα της γιορτής των Ταξιαρχών στις 8 Νοεμβρίου. Η μονή ήταν αυτοσυντήρητη με πλούσια παραγωγή όλων των ζαρζαβατικών και δενδροκαλλιέργειας με διάφορους καρπούς και οπωρικά όπως σύκα, βερίκοκα, μήλα, μούρα, δαμάσκηνα και σταφύλια, μύγδαλα και καρύδια. Από το μοναστήρι δεν έλειπαν ακόμη και τα ποταμίσια ψάρια που αλιεύονταν από τον Αξιό με τα κατακάθαρα νερά του. Αυτός ήταν τότε ο Αξιός, χωρίς μόλυνση και χωρίς ρύπανση καμία! Πλυμένες κάτασπρες πέτρες υπήρχαν κοντά, στην άκρη του ποταμού, όπου οι μοναχοί έπλυναν και άπλωναν τα ρούχα και τα διάφορα είδη της κλινοστρωμνής τους. Το αγνό φυσικό περιβάλλον της γύρω περιοχής, προστάτευε την υγεία των ανθρώπων, γιατί και αυτοί πρόσεχαν και επεδίωκαν την καθαριότητα του τόπου τους! Το μοναστήρι του αρχαγγέλου Μιχαήλ, κτισμένο μέσα στον παραδεισένιο εκείνο χώρο με την τόση ομορφιά, πρόσφερε ακούραστα το θεάρεστο ψυχοπνευματικό έργο του, καθ’ όλες τις γιορτές του χρόνου, εξαιρετίες και μη. Η γλυκιά ψαλμωδία των καλόγηρων ακούονταν κατανυκτικά, γύρω στην περιοχή, νύχτα και ημέρα! Οι προσευχές τους ανέβαιναν ως θυμίαμα προς τον ουρανό και έφταναν ίσαμε τον θρόνο του Ύψιστου. «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου, ως θυμίαμα ενώπιόν Σου. Έπαρσις των χειρών μου θυσία εσπερινή, εισάκουσόν μου Κύριε»!
Το σήμαντρο του μοναστηριού λιτό και απέριττο, ήταν από τεμάχιο σιδήρου μισού μέτρου, κρεμασμένου σε χοντρό κλωνάρι αιωνόβιου δέντρου, μπροστά στην κύρια είσοδο του ιερού ναού. Από της ιδρύσεως του και σ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του, επί τουρκοκρατίας κράτησε άσβεστη την φλόγα του ελληνορθόδοξου πολιτισμού και διαρκώς ενδυνάμωνε την πίστη των γύρω χριστιανών και το θρησκευτικό τους αίσθημα. Με την πάροδο του χρόνου, δημιουργήθηκε η παράδοση στον κόσμο, ότι ο αρχάγγελος ήταν ο αυστηρός φύλακας και προστάτης της μονής που φύλαττε ακόμα και τα ερείπια με όλο τον προαύλειο χώρο της!
Πολλοί έλεγαν πως όσοι αφαιρούσαν κάτι από το μοναστήρι έστω και το ασήμαντο, αυτοί έβλεπαν στα όνειρά τους τον αρχάγγελο Μιχαήλ που τους παράγγελνε να επιστρέψουν αμέσως στον τόπο τους αυτά που αφαίρεσαν, γιατί αλλιώς θα τιμωρηθούν πολύ σκληρά από τον Άγιο. Η παράδοση αυτή υπάρχει εν δυνάμει και σήμερα. Σήμερα το μοναστήρι μας καμαρώνει μετά τον τελευταίο τέλειο ανακαινισμό του! Αστράφτει από ομορφιά και λαμπρότητα στα μάτια όλων μας. Γι αυτό χρειάζεται να αποδοθεί δημόσιος έπαινος στους νέους των Ευζώνων και σε όλους αυτούς που βοήθησαν είτε με προσωπική εργασία είτε με τον οβολό τους ή και με τους δυο τρόπους μαζί στον ανακαινισμό και στον εξωραϊσμό κτισμάτων και προαυλίου της εκκλησίας των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, των Αρχαγγέλλων!
«Πρόκριτοι Δυνάμεων νοερών,
Μιχαήλ πρωτάρχα, και λαμπρόμορφε Γαβριήλ,
Συν ταις ουρανίαις, αιτείτε στρατηγίαις,
Ημίν καταπεμφθήναι το μέγα έλεος».
Αμήν!"
