Η προτομή της δασκάλας του Σκρά Βασιλικής Παπαθανασίου. Πηγή: Θεόδωρος Π. Μποράκης.
Έρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Το χωριό Σκρα, γνωστό από τις μάχες του Α’ Π.Π., είναι χτισμένο σε υψόμετρο 520 μ. στο Πάικο, σε απόσταση 4 χλμ. περίπου από τα ελληνοσκοπιανά σύνορα. Την εποχή του διχασμού, και ιδιαίτερα κατά την 12η Νοεμβρίου 1946 στο χωριό στάθμευαν δύο διμοιρίες του 1ου Λόχου του 564 Τάγματος Πεζικού (ΤΠ) του Ελληνικού Στρατού. Η συνολική τους δύναμη ήταν 55 άνδρες. Στο χωριό βρισκόταν ο διοικητής του λόχου, λοχαγός Γεώργιος Ταβουλάρης, αλλά και ο διοικητής του τάγματος ταγματάρχης Κωνσταντίνος Πάστρας.
Τη νύχτα της 12-13/11/1946, δύναμη 300 ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ. περικύκλωσε το χωριό κι επιτέθηκε στην στρατιωτική φρουρά του Σκρα που αμύνθηκε σθεναρά αλλά τελικά εξουδετερώθηκε (στα θύματα περιλαμβάνονται το σύνολο των αξιωματικών της φρουράς και οι 4 χωροφύλακες του Σταθμού Χωροφυλακής). Από τον ανταρτικό κλοιό κατάφεραν να διαφύγουν και να διασωθούν 20 στρατιώτες κι ένας ανθυπασπιστής. Μετά την προσωρινή επικράτηση των ανταρτών ακολούθησαν δολοφονίες κατοίκων του χωριού, μεταξύ των οποίων και της δασκάλας Βασιλικής Παπαθανασίου.
Τα θύματα από την επίθεση των ανταρτών:
1. Ταγματάρχης Πάστρας Κωνσταντίνος
2. Λοχαγός Ταβουλάρης Γεώργιος
3. Ανθυπίατρος Καραβασίλης Νικόλαος
4. Ανθυπολοχαγός Ζαφίρης Δημήτριος
5. Ανθυπολοχαγός Παρτσόκας Κωνσταντίνος
6. Ανθυπολοχαγός Μπαρτζώκας
7. Δεκανεύς Αραμπατζής Αθανάσιος
8. Στρατιώτης Ουζούνης Αθανάσιος
9. Στρατιώτης Φρονιμόπουλος Ιωάννης
10. Στρατιώτης Ματέλης Ιωάννης
11. Στρατιώτης Κάναλος Χρήστος
12. Στρατιώτης Κυραννού Χρήστος
13. Χωροφύλακας Πεξής Ιωάννης
14. Νηπιαγωγός Παπαθανασίου Βασιλική ετών 40
15. Πρόεδρος Μήτζιας Ιωάννης ετών 46
16. Αντιπρόεδρος Σαμαράς Αθανάσιος ετών 46
17. κάτοικος Βάντας Δημήτριος ετών 70
18. κάτοικος Βάντα Πετρίνα ετών 65
19. κάτοικος Βάντα Σουζάνα ετών 10
20. κάτοικος Βάντα Δήμητρα ετών 45
21. κάτοικος Βάντα Δημητρούλα ετών 10
22. κάτοικος Βάντα Πετρίνα ετών 19
23. κάτοικος Βανόκα Αννέτα ετών 43
24. κάτοικος Βανόκα Πετρίνα ετών 8
25. κάτοικος Βανόκα Σουζάνα ετών 5
26. κάτοικος Έππας Στέφανος ετών 70
27. κάτοικος Εμμανουήλ Σουζάνα ετών 40
28. κάτοικος Εμμανουήλ Δημητρούλα ετών 12
29. κάτοικος Ζιώγας Πέτρος ετών 65
30. κάτοικος Μήτζιας Δημήτριος ετών 42
31. κάτοικος Μήτζιας Αναστάσιος ετών 18
32. κάτοικος Μήτζια Αννέτα ετών 72
33. κάτοικος Μήτζιας Ιωάννης του Βασιλείου ετών 48
34. κάτοικος Μήτζια Ελένη ετών 44
35. κάτοικος Μήτζια Μαρία ετών 17
36. κάτοικος Μήτζια Αννέτα ετών 8
37. κάτοικος Μήτζια Αννέτα ετών 60
38. κάτοικος Μήτζια κόρες του προέδρου
39. κάτοικος Μήτζια 2 και 3ων χρόνων
40. κάτοικος Μέσση Μαρία ετών 48
41. κάτοικος Μπούρση Στυλιανή ετών 46
42. κάτοικος Πίσκα Μαρία ετών 38
43. κάτοικος Ράμμα Δημητρούλα ετών 12
44. κάτοικος Σταυρίδης Αναστάσιος ετών 70
45. κάτοικος Στεφανίδης Ιωάννης ετών 40
46. κάτοικος Τζατζάς Αθανάσιος ετών 42
47. κάτοικος Τζατζά (ή Τζαθά) Μελπομένη ετών 42
48. κάτοικος Τσιόκνης (ή Τσιόκκας) Αθανάσιος ετών 5
49. κάτοικος Τσόκνη (ή Τσιώνη) Μαγδαλινή ετών 70
50. κάτοικος Χρήστου Ιωάννης
Η Βασιλική Παπαθανασίου – Ζιάρα γεννήθηκε στο Σκρα το 1910, σπούδασε νηπιαγωγός και υπηρέτησε στο Σκρά μέχρι τη δολοφονία της την 13/11/1946. Το τραγικό της τέλος υπήρξε ο επίλογος του ξεκληρίσματος της μαρτυρικής οικογένειάς της.
1. Ταγματάρχης Πάστρας Κωνσταντίνος
2. Λοχαγός Ταβουλάρης Γεώργιος
3. Ανθυπίατρος Καραβασίλης Νικόλαος
4. Ανθυπολοχαγός Ζαφίρης Δημήτριος
5. Ανθυπολοχαγός Παρτσόκας Κωνσταντίνος
6. Ανθυπολοχαγός Μπαρτζώκας
7. Δεκανεύς Αραμπατζής Αθανάσιος
8. Στρατιώτης Ουζούνης Αθανάσιος
9. Στρατιώτης Φρονιμόπουλος Ιωάννης
10. Στρατιώτης Ματέλης Ιωάννης
11. Στρατιώτης Κάναλος Χρήστος
12. Στρατιώτης Κυραννού Χρήστος
13. Χωροφύλακας Πεξής Ιωάννης
14. Νηπιαγωγός Παπαθανασίου Βασιλική ετών 40
15. Πρόεδρος Μήτζιας Ιωάννης ετών 46
16. Αντιπρόεδρος Σαμαράς Αθανάσιος ετών 46
17. κάτοικος Βάντας Δημήτριος ετών 70
18. κάτοικος Βάντα Πετρίνα ετών 65
19. κάτοικος Βάντα Σουζάνα ετών 10
20. κάτοικος Βάντα Δήμητρα ετών 45
21. κάτοικος Βάντα Δημητρούλα ετών 10
22. κάτοικος Βάντα Πετρίνα ετών 19
23. κάτοικος Βανόκα Αννέτα ετών 43
24. κάτοικος Βανόκα Πετρίνα ετών 8
25. κάτοικος Βανόκα Σουζάνα ετών 5
26. κάτοικος Έππας Στέφανος ετών 70
27. κάτοικος Εμμανουήλ Σουζάνα ετών 40
28. κάτοικος Εμμανουήλ Δημητρούλα ετών 12
29. κάτοικος Ζιώγας Πέτρος ετών 65
30. κάτοικος Μήτζιας Δημήτριος ετών 42
31. κάτοικος Μήτζιας Αναστάσιος ετών 18
32. κάτοικος Μήτζια Αννέτα ετών 72
33. κάτοικος Μήτζιας Ιωάννης του Βασιλείου ετών 48
34. κάτοικος Μήτζια Ελένη ετών 44
35. κάτοικος Μήτζια Μαρία ετών 17
36. κάτοικος Μήτζια Αννέτα ετών 8
37. κάτοικος Μήτζια Αννέτα ετών 60
38. κάτοικος Μήτζια κόρες του προέδρου
39. κάτοικος Μήτζια 2 και 3ων χρόνων
40. κάτοικος Μέσση Μαρία ετών 48
41. κάτοικος Μπούρση Στυλιανή ετών 46
42. κάτοικος Πίσκα Μαρία ετών 38
43. κάτοικος Ράμμα Δημητρούλα ετών 12
44. κάτοικος Σταυρίδης Αναστάσιος ετών 70
45. κάτοικος Στεφανίδης Ιωάννης ετών 40
46. κάτοικος Τζατζάς Αθανάσιος ετών 42
47. κάτοικος Τζατζά (ή Τζαθά) Μελπομένη ετών 42
48. κάτοικος Τσιόκνης (ή Τσιόκκας) Αθανάσιος ετών 5
49. κάτοικος Τσόκνη (ή Τσιώνη) Μαγδαλινή ετών 70
50. κάτοικος Χρήστου Ιωάννης
Η Βασιλική Παπαθανασίου – Ζιάρα γεννήθηκε στο Σκρα το 1910, σπούδασε νηπιαγωγός και υπηρέτησε στο Σκρά μέχρι τη δολοφονία της την 13/11/1946. Το τραγικό της τέλος υπήρξε ο επίλογος του ξεκληρίσματος της μαρτυρικής οικογένειάς της.
Γονείς της ήταν ο παπά Αθανάσιος Ζιάρας και η πρεσβυτέρα Άννα (απεβίωσε το 1937).
Ο αδερφός της Βασιλικής, Δημήτριος Παπαθανασίου – Ζιάρας υπήρξε υπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και δολοφονήθηκε από τους αντάρτες στο Κιλκίς στις 7/11/1944, μετά την επικράτηση του Ε.Λ.Α.Σ. κατά τη μάχη του Κιλκίς της 4/11/1944.
Ο παπά Αθανάσιος μην αντέχοντας τον χαμό του γιου του, έσβησε τον Απρίλιο του 1946.
Η αδερφή της Βασιλικής, Αντωνία παραφρόνησε βλέποντας τον μαρτυρικό θάνατο της αδερφής της και έζησε έγκλειστη στο ψυχιατρείο.
Η προτομή της δασκάλας - Η προτομή στον χώρο του σχολείου του χωριού Σκρα Στη μαρμάρινη βάση της προτομής αναγράφονται τα εξής:
«Βασιλική Παπαθανασίου, διδασκάλισσα εθνομάρτυς. Εσφαγιάσθη την 13ην Νοεμβρίου 1946 υπό των κομμουνιστοσυμμοριτών.»
«…Δεν υπάρχει συγγενής εξ αίματος της ηρωίδος δια να δεχθή την τιμήν αλλά υπάρχει συγγενής εκ ψυχής ολόκληρος η Ελλάς εις την οποίαν αντανακλά η δόξα της θυσίας. Απόφασις Ακαδημίας Αθηνών»
«Εστήθη υπό του Γ.Ε.Σ. τιμής ένεκεν διότι κατά της θυσίας της κατέστη σύμβολον υπερήφανον της εθνικής ιδέας και του διδασκαλικού κόσμου κατά των βαρβάρων και ανόμων κομμουνιστών».
Η προτομή κατασκευάστηκε πιθανότατα το 1961 από άγνωστο γλύπτη.
Στη μνήμη της δολοφονημένης δασκάλας αποδίδονταν τιμές κατά την επέτειο της δολοφονίας της, και μέχρι τη δεκαετία του 1980, από διδασκαλικούς συλλόγους της ευρύτερης περιφέρειας.
Πεσόντες στρατιωτικοί στη μάχη του Σκρα την 13 Νοεμβρίου 1946. Πηγή: εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 19& 22/11/1946.
Η δασκάλα Βασιλική Παπαθανασίου (φωτογραφία που βρισκόταν αναρτημένη στα σχολεία μέχρι τη δεκαετία του 1980). Πηγή φωτογραφίας: Διαδίκτυο.
Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ φύλλο της 19/11/1946
Πηγές:
1. Προτομή της δασκάλας Βασιλικής Παπαθανασίου στο Σκρά Παιονίας - Ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ
1. Προτομή της δασκάλας Βασιλικής Παπαθανασίου στο Σκρά Παιονίας - Ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ
2. Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ.
3. Ιστοσελίδα: Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας.
