Λεπτομέρεια από το ηρώο πεσόντων του χωριού Εύζωνοι Παιονίας.
Από το αρχείο του Θοδωρή Π. Μποράκη (2021).
Ιστορικά στιγμιότυπα - Η μάχη στο χωριό Εύζωνοι την 25 Απριλίου 1941.
Έρευνα: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Η μάχη αυτή αποτελεί την πρώτη μορφή αντίστασης των Ελλήνων κατά της εχθρικής Κατοχής. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και Μάχη της Σημαίας, μια άνιση αλλά αποφασιστική μάχη που έδωσε ο πληθυσμός της περιοχής, με όσα μέσα διέθετε, κατά των Βουλγάρων.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Με την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα και την εγκατάστασή τους, η περιοχή του Κιλκίς εντάχθηκε στην γερμανική ζώνη ενώ η ανατολική Μακεδονία και Θράκη στη βουλγαρική ζώνη. Όμως την 20η Απριλίου 1941, δόθηκε από τους Γερμανούς δικαίωμα εγκατάστασης βουλγαρικών φρουρών, μαζί με τις γερμανικές, στο Γευγελή της Γιουγκοσλαβίας και στα ελληνικά χωριά Εύζωνοι και Ειδομένη. Αυτή η απόφαση των Γερμανών προκάλεσε αντιδράσεις στον τοπικό πληθυσμό με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν την 25η Απριλίου 1941 τα αιματηρά επεισόδια στους Ευζώνους, μεταξύ κατοίκων και βουλγαρικού στρατού, που είχαν σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 3 κατοίκων.
Ιστορικό της μάχης - Στις 20 Απριλίου 1941 κλιμάκιο βουλγαρικού στρατού ανάρτησε την βουλγαρική σημαία στο Δημοτικό Σχολείο Ευζώνων. Οι κάτοικοι των Ευζώνων αλλά και των γειτονικών χωριών (Πευκόδασος, Μικρόδασος, Πλατανιά και Ποντοηράκλεια) διαδήλωσαν υπέρ της ελληνικότητας του τόπου τους ενώ ομάδα χωρικών κατέβασε κι έσκισε την βουλγαρική σημαία με πρωτεργάτες τους Γεώργιο Αθανασιάδη και Χρήστο Χιονίδη.
Πέντε μέρες αργότερα, στις 25 Απριλίου, κατέφθασαν δυνάμεις του τακτικού βουλγαρικού στρατού (τάγμα), ενισχυμένες από ατάκτους πρώην κομιτατζήδες για να επιβάλλουν την τάξη. Οι κάτοικοι του χωριού με κατοίκους των γειτονικών χωριών και τη βοήθεια Ελλήνων στρατιωτών που επέστρεφαν από το μέτωπο, συγκρούσθηκαν μαζί τους χρησιμοποιώντας όποιο μέσο είχαν στη διάθεσή τους, όπως γεωργικά εργαλεία, αξίνες, τσεκούρια, ρόπαλα κλπ. Κατά την μάχη της 25ης Απριλίου εφονεύθησαν οι κάτοικοι των Ευζώνων, έφεδροι (δεκανέας) Αλέξανδρος Γρηγοριάδης και (στρατιώτης) Συμεών Ιωαννίδης ενώ υπήρξαν και αρκετοί τραυματίες.
Ακολούθησαν λεηλασίες και βιαιοπραγίες εις βάρος του άμαχου πληθυσμού. Τροφές, ενδύματα λογής-λογής και προίκες κοριτσιών μεταφέρθηκαν με κάρα πέρα από τα σύνορα.
Όσους από τους αμάχους συνέλαβαν οι Βούλγαροι τους οδήγησαν ως ομήρους στη Γευγελή για να εκτελεστούν. Η διάσωση των ομήρων έγινε από κλιμάκιο της Γερμανικής φρουράς που έδρευε στην Αξιούπολη. Η γερμανική φρουρά ειδοποιήθηκε από τον δεκαπεντάχρονο Σωκράτη Ακριτίδη κάτοικο Μικροδάσους, ο οποίος μετέβη στην Αξιούπολη με ποδήλατο.
Από τους ομήρους κρατήθηκαν δώδεκα, οι οποίοι επί τρίμηνο κλείστηκαν στις φυλακές της Γευγελής όπου υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια, με αποτέλεσμα ο Μιλτιάδης Κουρτίδης, κάτοικος Ευζώνων, να υποκύψει από τα βαριά τραύματα λίγες μέρες μετά την αποφυλάκισή του.
Πηγές:
Ιστοσελίδα https://www.eidisis.gr/topika-nea-toy-n-kilkis/i-maxi-ton-eyzonon.html
Ιστοσελίδα https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%95%CF%85%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CF%89%CE%BD
Ιστοσελίδα https://www.pontosnews.gr/724553/istoria/i-machi-ton-eyzonon-kai-i-iroiki-thysia-dyo-karslidon/
Οι φονευθέντες Έλληνες από τους Βούλγαρους στη μάχη των Ευζώνων. Εικόνα: Αλεξία Ιωαννίδου.
Το χωριό Εύζωνοι - Παραμεθόριο χωριό του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς και οδική πύλη στα ελληνο-σκοπιανά σύνορα, με πληθυσμό περίπου 330 κατοίκους ντόπιους Μακεδόνες και πρόσφυγες από τις αλησμόνητες ελληνικές πατρίδες. Το παλιό όναμα του χωριού ήταν Ματσίκοβο. Το χωριό έχει πλούσιο ιστορικό κατά τις περιόδους του Μακεδονικού Αγώνα αλλά και των Α' και Β' Παγκόσμιων Πολέμων.
Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί στην πλατεία του χωριού τα καταστήματα εστίασης και τα καταλύματα διαμονής. Μπορεί ακόμα να δει τον Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών, το μνημείο των δολοφονηθέντων από τους Βούλγαρους εννέα ευζώνων το 1913, καθώς και τον συνοριακό σταθμό των Ευζώνων. Παρεχόμενες υπηρεσίες: Αστυνομικό Τμήμα, ιατρείο, φαρμακείο. Το χωριό απέχει περίπου 1.500 μ. από τον Αξιό ποταμό. Περιοχή θέας στον Αξιό ποταμό: Η γέφυρα του Αξιού μεταξύ των χωριών Εύζωνοι και Ειδομένη.
