Οι αλησμόνητες πατρίδες των Πλαγιωτών [Από το βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Εν Παιονία Κιλκίς" (2022) του Θεόδωρου Π. Μποράκη]

Οἱ ἀλησμόνητες πατρίδες τῶν Πλαγιωτῶν βρίσκονται γύρω ἀπὸ τὰ θρακικὰ καὶ μικρασιατικὰ παράλια τῆς Προποντίδας.

Πηγὴ χάρτη: Διαδίκτυο.

Ἔρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Οἱ ρίζες τῆς γενιᾶς τῶν ξεριζωμένων

Ἡ γενιὰ τῶν ξεριζωμένων, οἱ πρώτοι κάτοικοι ποὺ ἐγκαταστάθηκαν στὰ Πλάγια κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἐτῶν 1922 – 1924, ἀναγκάστηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς πατρογονικὲς ἑστίες τους κάτω ἀπὸ δραματικὲς συνθῆκες. Ὅσοι ἦρθαν ἀπὸ τὴ Μικρασία, (Ἀρτάκη, Πάνορμο, Μισόπολη, Πέρματα κ.λπ.) γλίτωσαν ἀπὸ θαῦμα τὶς τουρκικὲς θηριωδίες μετὰ τὴν ὑποχώρηση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀπὸ τὴ Σμύρνη τὸ Σεπτέμβριο 1922. Ὅσοι ἦρθαν ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Θράκη (Σαράντα Ἐκκλησιές, Ἐπιβάτες, Ἑξάστερο, Τσαντώ κ.λπ.) ποὺ ἦταν στὴ ζώνη κυριαρχίας τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀπὸ τὸν Ἰούλιο 1920, ἔφυγαν «ἆρον ἆρον» μετὰ τὴν ὑποχώρησή του, μὲ τὴ συμφωνία τῶν Μουδανιῶν τὸν Ὀκτώβριο 1922. Οἱ ὑπόλοιποι, στὰ περίχωρα τῆς Κωνσταντινούπολης (Μπογάζκιοϊ, Ἀρναούτκιοϊ, Ἁγιασματάκι, Καλφάς, Πύργος κ.λπ.) ἦρθαν ὡς ἀνταλλάξιμοι τὸ 1924, ὑποχρεωμένοι ἀπὸ τὶς συνθῆκες ποὺ εἶχαν ὑπογραφεῖ μεταξὺ Ἑλλάδας καὶ Τουρκίας. Ὅσοι ἦρθαν ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Ρωμυλία - Βόρεια Θράκη (Ἀγχίαλος, Βασιλικό κ.λπ.) ξεριζώθηκαν ἀπὸ τοὺς βουλγάρικους διωγμοὺς σὲ βάρος τῶν ἑλληνικῶν κοινοτήτων τὸ 1906 ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν ποὺ ὑπογράφηκε μεταξὺ Ἑλλάδας καὶ Βουλγαρίας μὲ τὴ συνθήκη τοῦ Νεϊγῦ τὸν Νοέμβριο 1919.

Φεύγοντας οἱ ξεριζωμένοι, ἄφησαν πίσω τὰ ὑπάρχοντά τους, τὴ γῆ τῶν πατέρων τους, τοὺς νεκρούς τους στὰ κοιμητήρια, τὶς ἐκκλησίες τους καὶ χιλιάδες ἀγνοούμενους καὶ σκοτωμένους ἀπὸ τὶς δολοφονίες τῶν Τούρκων κι ἀπὸ τὶς κακουχίες τοῦ ξεριζωμοῦ -χιλιάδες ἔφτασαν στὴν Ἑλλάδα τὰ ἀσυνόδευτα ἀνήλικα καὶ οἱ χῆρες μὲ τὰ ὀρφανά τους. Μὰ τὸ κυριότερο ποὺ ἔφερε μαζί της ἡ γενιὰ τῶν ξεριζωμένων ἦταν ὁ ἑλληνικὸς πολιτισμός, ποὺ ἐπιβίωνε γιὰ αἰώνες σ’ ἐκείνα τὰ χώματα κι ὕστερα σύρθηκε σὲ προσφυγικοὺς καταυλισμοὺς καὶ λοιδορήθηκε σὰν τάχα ξενομερίτης, σὰν ἕνα πρόσθετο βάρος στὴν πλάτη τῆς Ἑλλαδίτσας. Ἔμεινε στὰ παραμύθια, στὶς ἱστορίες καὶ στὰ τραγούδια, ἐκεῖνος ὁ ἑλληνισμὸς τῶν ἀλησμόνητων πατρίδων· ἐνοχλητικὸς γιὰ τοὺς συγκαιρινοὺς ἐπιστήμονες, ἀδιάφορος γιὰ τοὺς «μοντέρνους», ὄνειρο ποὺ στάζει ἱστορία γιὰ τοὺς ρομαντικούς.

  

Χάρτης τῆς περιοχῆς Κωνσταντινούπολης. Πηγή: Διαδίκτυο.

Δυτικὰ τῆς Πόλης σημειωμένα στὸν χάρτη τὸ Ἀρναούτκιοϊ καὶ τὸ Μπογάζκιοϊ.

Ἡ ζωὴ στὶς ἀλησμόνητες πατρίδες

Γιὰ τὸν ἑλληνισμὸ τῆς Ἀνατολῆς ἀλλὰ καὶ τοῦ Βορρᾶ μιλοῦν τὰ ἀρχαῖα μάρμαρα ποὺ βρίσκονται διάσπαρτα σὲ χιλιάδες, κατεχόμενες σήμερα, περιοχές. Μιλοῦν τὰ δημώδη ἄσματα ποὺ συνόδευαν τὴν καθημερινότητα τῶν Ἑλλήνων, στὶς χαρὲς καὶ στὶς στεναχώριες τους. Γιὰ τὸν ἑλληνισμὸ μιλοῦν τὰ πανάρχαια ἔθιμα καὶ οἱ παραδόσεις ὅπως τὰ Ἀναστενάρια, ὁ Κλήδονας, τὰ πανηγύρια κ.ἄ. 

Σχετικὰ μὲ τὸν ἑλληνισμὸ τῶν ἀλησμόνητων πατρίδων, ἀναφέρεται τὸ πόρισμα τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας τοῦ Καθηγητῆ Γενετικῆς Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη: «Στὶς ἀρχὲς τοῦ 20^οῦ αἰώνα ζοῦσαν 2.000.000 περίπου Ἕλληνες στὴ Μικρὰ Ἀσία, ἔξω ἀπὸ τὰ σύνορα τῆς σημερινῆς Ἑλλάδας. Ἡ δημιουργία αὐτοῦ τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ ἄρχισε ἀπὸ ἀποικίες ποὺ ἱδρύθηκαν στὰ δυτικὰ παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας πρὶν ἀπὸ τὸ 800 π.Χ.  Μὲ  τὴν  πάροδο  τοῦ  χρόνου  οἱ  ἀποικίες  ἐξαπλώθηκαν  βορειότερα, κατὰ  μῆκος τῶν ἀκτῶν τῆς Μαύρης Θάλασσας. Ὁ ἀποικισμὸς ἀποτέλεσε καὶ τὴν ἀπαρχὴ τοῦ ἐξελληνισμοῦ ἀρκετῶν αὐτοχθόνων πληθυσμῶν τῆς Ἐγγῦς Ἀνατολῆς. Αὐτοὶ οἱ ἑλληνικοὶ πληθυσμοὶ διατήρησαν τὴν ἑλληνική τους ταυτότητα καὶ κατὰ τὴν ὀθωμανικὴ κυριαρχία. Λόγω τῆς Ὀρθόδοξης θρησκείας καὶ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας τους παρέμειναν διαχωρισμένοι ἀπὸ τοὺς γειτονικοὺς πληθυσμούς.» [1]

Χάρτης τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Μητρόπολης Δέρκων. Ἀπὸ τὸ ἐξώφυλλο τοῦ βιβλίου Μητρόπολις Δέρκων.

Στοιχεῖα σχετικὰ μὲ τὴν ἀπασχόληση τῶν Ἑλλήνων στὴν Ἀνατολικὴ Θράκη ἀναφέρουν:[2] «Ἡ πληθυσμιακὴ ὑπεροχὴ τῶν Ἑλλήνων στὴ Θράκη ἔναντι τῶν ἄλλων ἐθνοτήτων ἐπέφερε καὶ τὴν οἰκονομική τους εὐρωστία. Ἔχοντας τὸ μεγαλύτερο ποσοστὸ τῶν ἐκτάσεων καὶ σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν εὐφορία τοῦ ἐδάφους, ἐπιδόθηκαν στὶς καλλιέργειες, κυρίως δημητριακῶν, ὀσπρίων καὶ ὀπωρικῶν. Ἡ γεωργικὴ παραγωγὴ ἦταν ἀρκετὴ ὄχι μόνο γιὰ τὴν κάλυψη τῶν δικῶν τους ἀναγκῶν, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ ἐξαχθεῖ σὲ ἄλλες περιοχές. Ἰδιαίτερα ἀνεπτυγμένη ἦταν καὶ ἡ κτηνοτροφία, λόγω τῶν ἀπέραντων λιβαδιῶν, βοσκοτόπων καὶ δασῶν, ποὺ διέθετε ἡ περιοχή. Διατρέφονταν ζῶα γιὰ κρεατοπαραγωγή, γιὰ παραγωγὴ γαλακτοκομικῶν εἰδῶν, γιὰ ἐκμετάλλευση μαλλιῶν καὶ δερμάτων, ἀλλὰ καὶ γιὰ μεταφορές. Κατὰ συνέπεια, ἀναπτύχθηκε ἡ βιοτεχνία μάλλινων, ἀλλὰ καὶ ἡ μεταξουργία, ἡ καλαθοπλεκτική, ἡ σαρωθροποιία, ἡ ψαθοποιία,  ἡ ἀργιλοπλαστική, ἡ κεραμουργία καὶ ἡ χαλκουργία. Ἡ ἔλλειψη, ὅμως, κεφαλαίων καὶ οἱ νομοθεσίες τῆς τουρκικῆς διοίκησης δὲν εὐνόησαν τὴ μετάβαση τῆς βιοτεχνίας στὴ βιομηχανία. Ὅσον ἀφορὰ τὴν ἀλιεία, ἀναπτύχθηκε ἰδιαίτερα, λόγω τῆς γεωγραφικῆς θέσης τῆς περιοχῆς. Στὴν ἐποχιακὴ ἀλιεία δραστηριοποιοῦνταν, κυρίως, οἱ Κωνσταντινουπολίτες, οἱ Γανοχωρίτες, οἱ Αἰνίτες, οἱ Καλλιπολίτες ἐνῶ τὸ εἰσαγωγικὸ ἐμπόριο διεξαγόταν μεταξύ Ἑλλήνων καὶ Ἑβραίων. Τὸ σπουδαιότερο μέσο γιὰ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν προϊόντων ἦταν οἱ ἐμποροπανηγύρεις, οἱ ὁποῖες ἔφερναν μεγάλα ἔσοδα στοὺς Θρακιῶτες.»

---

[1] Πόρισμα τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας τοῦ Καθηγητῆ Γενετικῆς Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη, διατυπωμένο στὴ Θεσσαλονίκη τὸ ἔτος 1993, ὑπὸ τὸν τίτλο «Ἡ γενετικὴ σύσταση τῶν κατοίκων τῆς Ἑλλάδας»

[2] Ἑλένη Γκαλᾶ, «Ἡ ἐγκατάσταση τῶν προσφύγων στὸν Δῆμο Ἐορδαίας - Σύγκριση τῆς γεω-γραφίας τοῦ τόπου μεταξὺ τῶν δεκαετιῶν τοῦ 1920 καὶ τοῦ 2000», Πτυχιακὴ Ἐργασία, 2011.

Χάρτης τῆς περιοχῆς τοῦ ἑλληνικοῦ χωριοῦ Ἀρναούτκιοϊ (τοῦ 1850) στὴν Ἀνατολικὴ Θράκη.

Πηγή: Διαδίκτυο.

Τουρκικοὶ διωγμοὶ

Στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰώνα σημειώνονται βίαιες μετακινήσεις τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου εἴτε μὲ τὴ μορφὴ αἱματηρῶν διωγμῶν εἴτε μὲ τὴν ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν ἀπὸ τὶς πατρογονικές τους ἑστίες τῆς Μικρασίας, τοῦ Πόντου, τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καὶ τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμυλίας.

Τὸ 1914 οἱ ὀθωμανικὲς ἀρχὲς γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν ἄμυνα τῆς Κωνσταντινούπολης ἀποφάσισαν νὰ ἐκκενώσουν τοὺς ἑλληνορθόδοξους οἰκισμοὺς τῆς Θράκης, τῶν παραλίων τῆς Προποντίδας καὶ τοῦ Βορείου Αἰγαίου.

Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ ἐμπνευστῆ τῶν διωγμῶν, Ταλὰτ Πασά, προκύπτει ὅτι ἐκδιώχθηκαν συνολικὰ 257.063 ἑλληνορθόδοξοι ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ 163.975 μετακινήθηκαν πρὸς τὴν Ἑλλάδα καὶ 93.088 ἐκτοπίστηκαν στὴ Μικρὰ Ἀσία.[1]

Στὸ βιβλίο «Μαύρη Βίβλος Διωγμῶν καὶ Μαρτυρίων τοῦ ἐν Τουρκίᾳ Ἑλληνισμοῦ»[2] ἀναφέρονται τὰ ἑξῆς σχετικὰ μὲ τοὺς διωγμοὺς κατὰ τῶν Ἑλλήνων:

Διωγμὸς κατὰ τὸν Εὐρωπαϊκὸν Πόλεμον.

[Οἱ ἀριθμοὶ ἀντιστοιχοῦν σὲ διωγμένους Ἕλληνες]

Διοίκησις Πέραν - Βαθυρρύαξ 2387, Γενὴ Μαχαλὲ 1725, Κεφιλίκιοϊ 129, Κιρέτσ-βουρνοὺ 112.

Καζὰς Μακροχωρίου - Ἅγιοι Πάντες 150, Ἀβάσσος 315, Βαξέκιοϊ 931, Δομοὺς Δερὲ 606, Καλφᾶς 1218, Νύμφαι 104, Πύργος 3.459, Φαναράκιον 470, Σαφρᾶς 574

Καζὰς Μετρῶν - Ἀγιασματάκι 582, Λαζάρκιοϊ 679, Ἰμβροχῶρι 101.

Ἐν ὅλῳ κάτοικοι 13.542.

Στὸ κεφάλαιο Η΄ στὴ σελίδα 386 τοῦ ἴδιου βιβλίου αναφέρονται σχετικὰ μὲ τοὺς διωγμοὺς στὴν ἐπαρχία Κυζίκου:

Διωγμὸς 1914 (κάτοικοι 8628)

Καζὰς Ἀρτάκης - Κιλὶκ 310, Χ΄΄Πογὸν 340.

Καζὰς Βάλιας - Βάλια 1140, Κοδζὰ Μπουνὰρ 1805, Ἀλαδζὰ Μπαΐρ 323, Τοϊπελὲν 950, Σουγιοὺτ 586, Τάς-κισὲ 398, Ὑβρινδὶ 458.

Καζὰς Αδραμυττίου - Ἀλάκλησα 453, Καραϊδὶν 563.

Καζὰς Πανόρμου - Κουπάση 78, Μανδήρι 799, Γενήκιοϊ 425.

Διωγμὸς κατὰ τὸν Εὐρωπαϊκὸν πόλεμον (κάτοικοι 7519)

Καζὰς Βιγαδὶτς - Βαλὰτ 350.

Καζὰς Βαλούκεσερ - Κεπσὶτ 108

Καζὰς Βίγας - Χαβουτσὶ 390, Μουσάτσα 298.

Καζὰς Πανόρμου - Καστέλι 985, Μηχανιώνα 1.760, Πέραμος 2.750.

Καζὰς Μιχαλιτσίου - Κουρσουλὴ 878

Ἐν ὅλῳ κάτοικοι 16.147

Ἐπαρχὶα Προικοννήσου

Διωγμὸς κατὰ τὸν Εὐρωπαϊκὸν πόλεμον

Καζὰς Ἀρτάκης - Μαρμαρὰς 4.594, Κλαζάκι 356, Παλάτια 3.742, Κούταλη 2.008, Ἀλώνι 2.490, Χουχλιὰ 1.910, Προάστειον 2.685, Ἀφθόνη 2.015, Γολιμὴ 1.987, Πασὰ λιμὰν 3.013, Σκουπιὰ 3.093, Βορὶ 1.707.

Ἐν ὅλῳ 29.600 κάτοικοι.

Ἐπαρχία Προύσης

Διωγμὸς κατὰ τὸν Εὐρωπαϊκὸν πόλεμον

Καζὰς Μουδανιῶν

Τρίγλια 4.533, Σιγὴ 2.823, Μεσαίπολις 1.850, Ἀρβανιτοχώριον 370, Νεοχώριον 800.

Καζὰς Κίου

Ἐλιγμοὶ 1.700.

Ἐν ὅλῳ 12.076 κάτοικοι.

Κατὰ τὰ ἔτη 1918 - 1920 παλιννόστησαν οἱ διωγμένοι κάτοικοι τῆς Θράκης στὶς γενέτηρές τους. Στὸ διάστημα αὐτὸ ἐπέστρεψαν 69.721 ἑλληνορθόδοξοι ἐκτοπισμένοι στὴ Μικρασία καὶ 82.874 πρόσφυγες ποὺ εἶχαν καταφύγει στὴν Ἑλλάδα.[3]

Τὸ 1924, μὲ τὴν ὑποχρεωτικὴ ἀνταλλαγὴ τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης, διώχθηκαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους κι ἐγκαταστάθηκαν μόνιμα στὴν Ἑλλάδα, οἱ Ἕλληνες κάτοικοι ποὺ διαβιοῦσαν στὰ ἐδάφη ποὺ κατεῖχε ἡ Ὀθωμανικὴ Τουρκία.

Σύμφωνα μὲ τὸ βιβλίο τοῦ Κων/νου Σ. Ἰορδανίδη «Οἱ ἐγκαταλειφθέντες ἐν Τουρκίᾳ τὸ 1922 ἑλληνικοὶ οἰκισμοί» - [Ἀρχεῖο Πόντου 34] οἱ ἑλληνικοὶ οἰκισμοὶ ποὺ ἐγκαταλείφθηκαν μετὰ τὸ 1922 στὴν Ἀνατολικὴ Θράκη ἦταν:

Ἐκκλησιαστικὲς ἐπαρχίες: 14 Οἰκισμοὶ: 281

Διωγμοὶ στὴν περιοχὴ τῆς Μητρόπολης Δέρκων - Μετὰ τοὺς βαλκανικοὺς πολέμους, στὶς 13 Ὀκτωβρίου 1913, ὑπογράφηκε μεταξὺ Τουρκίας καὶ Βουλγαρίας ἡ Συνθήκη Κωνσταντινουπόλεως, βάσει τῆς ὁποίας οἱ βουλγαρόφωνοι κάτοικοι τῶν χωριῶν Δέρκος, Ἰμβροχώρι, Νταγιάκαντιν, Ντελὴ Γιουνούς, Τάρφας καὶ Τσανάκτσα, ἂν καὶ δὲν ὑπῆρξαν σχισματικοί, μετανάστευσαν μαζικὰ στὴ Βουλγαρία. [4]

Σύμφωνα μὲ τὸν Κωνσταντῖνο Α. Βακαλόπουλο:[5] «Μεγάλες διώξεις ὑπέστησαν καὶ οἱ Ἕλληνες τῆς ἐπαρχίας Δέρκων, ἰδιαίτερα μετὰ τὸ 1914, ὅταν ἐκκενώθηκαν 15 χωριὰ καὶ περισσότεροι ἀπὸ 10.000 Ἕλληνες ἐκτοπίστηκαν.

Οἱ τουρκικὲς πιέσεις ὑποχρέωσαν τοὺς κατοίκους τοῦ Πύργου, τοῦ Καλφᾶ, καὶ τοῦ Ἰμβροχωρίου νὰ ἐγκαταλείψουν τὰ σπίτια τους στὰ 1914, ἐνῶ κατὰ τὴ χρονικὴ περίοδο Ἰανουαρίου - Αὐγούστου 1915 εἶχαν ἐκδιωχθεῖ καὶ οἱ Ἕλληνες τῶν ὑπόλοιπων 12 χωριῶν.

Στὸ βιβλίο «Μαύρη Βίβλος Διωγμῶν καὶ Μαρτυρίων τοῦ ἐν Τουρκίᾳ Ἑλληνισμοῦ, 1914 - 1918»[6] ἀναφέρονται: «Τὸ πλεῖστον τῆς ἐπαρχίας ταύτης, ἀριθμούσης 36 κοινότητας καὶ πληθυσμὸν 25.937 ψυχῶν, δεινὼς δοκιμασθὲν κατὰ τὸν πρῶτον βαλκανικὸν πόλεμον ἐμαράνθη κατὰ τὲ τὴν ἐκπαιδευτικὴν καὶ τὴν οἰκονομικὴν αὐτοῦ ζωήν. Ἰδιαιτέρως τὰ ὑπὸ τῶν Βουλγάρων καταληφθέντα χωρία Ἐρμενίκιοϊ, Ἄκαλαν, Τσιφλίκιοϊ, Τσελέπκιοϊ, Λαζάρκιοϊ, Καστανέαι καὶ Ὀκλαλὴ ἀπεγυμνώθησαν τελείως τῶν τὲ κοινοτικῶν καὶ ἰδιωτικῶν περιουσιῶν. Ἀλλὰ δὲ πάλιν ταύτα καὶ ἰδίως τὰ χωρία Ἀρναούτκιοϊ, Ἀγιασματάκιον, Ἰμβροχώριον, Νεοχωράκιον, Δέρκοι καὶ Βογάζκιοϊ περιῆλθον εἰς ἀφόρητον θέσιν συνεπείᾳ τῆς ἐκεῖ ἐγκαταστάσεως τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ. Βιαιοπραγίαι τοῦ τελευταίου τούτου εἰς βάρος τῶν ἡμετέρων ἐσημειοῦντο καθ’ ἐκάστην, πάσα δὲ διαμαρτυρία αὐτῶν παρ’ οἷς ἔδει ἠμείβετο δι’ ἀπειλῶν, πιέσεων καὶ δαρμῶν».

Μετὰ τὴν ἀνακατάληψη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης ἀπὸ τοὺς Τούρκους (Ὀκτώβριος 1922), πραγματοποιήθηκε νέα ἐκκένωση τῶν ἑλληνικῶν χωριῶν τῆς ἐπαρχίας Δέρκων. Τὸ 1924, μὲ βάση τὴν ἑλληνοτουρκικὴ συμφωνία γιὰ τὴν ὑποχρεωτικὴ ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν, ἐκκενώθηκαν 24 χωριὰ καὶ οἱ 16.000 κάτοικοί τους ἔφυγαν στὴν Ἑλλάδα.

Σχετικὰ μὲ τὴν τύχη τῶν κατοίκων τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης ἀναφέρει ἡ Μητρόπολη Δέρκων:[7] «Τὸ 1924, στὰ πλαίσια τῆς ἀνταλλαγῆς τῶν πληθυσμῶν τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης (1923), οἱ κάτοικοι τῶν χωρίων τῆς Μητροπόλεως Δέρκων: Ἀβάσσο ἢ Ἀβάσκιοϊ, Ἁγιασματάκι, Ἅγιος Γεώργιος (Ἀζατλή), Ἃη Πᾶς, Ἀκαλάν, Ἀρναούτκιοϊ, Ἀμπαρλή, Βελιγράδι, Γαλατάρια, Γρῦπες (Τσιφούτμπουργαζ), Ἐρμενίκιοϊ, Καλλιῶ, Καλφά, Καστανιές, Κεφελίκοϊ, Κιουτσούκιοϊ, Λαζάρκιοϊ, Λίτρες, Μακροχώρι, Μικρὸς

Τσεκμετζές, Μπαχτσέκιοϊ, Μπογάζκιοϊ, Νιχωράκι, Ντομούζδερε, Νύμφαι, Ὀκλαλή, Πύργος, Σαφρά, Τζελέπκιοϊ, Τζεμπετζή, Τσιφλίκιοϊ καὶ Φαναράκι ἀναγκάστηκαν νὰ λάβουν τὸν δρόμο τῆς προσφυγιᾶς στὴν Ἑλλάδα καὶ νὰ δημιουργήσουν νέα χωριὰ ἢ νὰ ἐγκατασταθοῦν σὲ ὑφιστάμενες κοινότητες καὶ πόλεις.

---

[1] Ἄρης Τσοκώνας, «Μητρόπολις Δέρκων», ἐκδόσεις Ἱστὸς καὶ Ἱερὰ Μητρόπολις Δέρκων, Πόλη 2015.

[2] Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως, «Μαύρη Βίβλος Διωγμῶν καὶ Μαρτυρίων τοῦ ἐν Τουρκίᾳ Ἑλληνισμοῦ, 1914 - 1918», 1919, ἑνότητα «Στατιστικὴ τοῦ ἐκδιωχθέντος ὀμογενοῦς πληθυσμοῦ» στὸ κεφάλαιο Η’, στὴ σελ. 379

[3]Ἄρης Τσοκώνας, «Μητρόπολις Δέρκων», ἐκδόσεις Ἱστὸς καὶ Ἱερὰ Μητρόπολις Δέρκων, Πόλη 2015.

[4] Στὸ ἴδιο.

[5] Κωνσταντῖνος Α. Βακαλόπουλος, «Θράκη», ἐκδόσεις Ἀφοὶ Κυριακίδη, 1993.

[6] Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως «Μαύρη Βίβλος Διωγμῶν καὶ Μαρτυρίων τοῦ ἐν Τουρκίᾳ Ἑλληνισμοῦ, 1914 - 1918», 1919, ἑνότητα «Διωγμοὶ καὶ μαρτύρια τοῦ ἐν Θράκῃ ὁμογενοῦς πληθυσμοῦ» στὸ κεφάλαιο Η΄ «Ἐπαρχία Δέρκων», σελ. 49.

[7] Ἱστοσελίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δέρκων http://imderkon.org/derkon.aspx

Νεοχώρι Τσατάλτζας (30 χιλιόμετρα δυτικὰ - νοτιοδυτικὰ ἀπὸ τὰ χωριὰ Ἀρναούτκιοϊ καὶ Μπογάζκιοϊ) Ἰούλιος 1924. Στὸ καφενεῖο τῆς Ἰορδανιῶς Παναγιωτίδου, γίνεται τὸ τελευταῖο γλέντι. Τὴν ἐπόμενη μέρα πῆραν τὸν δρόμο τῆς προσφυγιᾶς. Στὴν πρώτη σειρά, στὴ μέση, μὲ τὸ μουστάκι, εἰκονίζεται ὁ Σταυρὴς Παναγιωτίδης καὶ δεξιά του ὁ ξαδερφός του Μιλτιάδης Χατζής. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Ζωῆς Βεσυροπούλου.

Πατρίδες ποὺ δὲν ξεχνᾶνε οἱ Πλαγιῶτες

Μὲ τοὺς τουρκικοὺς διωγμοὺς καὶ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν μεταξὺ Τουρκίας κι Ἑλλάδας, στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰώνα, ξεκληρίστηκε ὁ ἑλληνισμὸς τῆς Ἀνατολῆς. Ἀπὸ τὰ βόρεια περίχωρα τῆς Κωνσταντινούπολης, κατὰ μῆκος τοῦ ποταμοῦ Βορβύση ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὶς ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Πόλη ἀκτὲς τῆς ἑλληνικῆς Προποντίδας, τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἀπὸ τὴ χερσόνησο τῆς Κυζίκου καὶ τὴν περιοχὴ τῆς Προύσας, σκορπίστηκαν διωγμένοι οἱ Ἕλληνες, χάνοντας τὶς πατρογονικὲς ἑστίες τους κι ἦρθαν, πολλοὶ ἀπὸ ἐκείνους, πρόσφυγες στὰ Πλάγια ποὺ τότε εἶχαν τὸ τοπωνύμιο Καρασινάν. Οἱ Πλαγιῶτες τῆς γενιᾶς τῶν ξεριζωμένων, ἔφεραν μαζί τους τὶς παραδόσεις καὶ τὰ ἔθιμα τῶν χωριῶν τους μαζὶ μὲ τὰ λιγοστὰ κειμήλια ποὺ ἔμειναν νὰ τοὺς θυμίζουν τὶς ἀλησμόνητες πατρίδες τους. Οἱ σύγχρονοι Πλαγιῶτες ποὺ δὲν ἔζησαν τὸν ξεριζωμό, γνώρισαν τὸ Ἀρναούτκιοϊ, τὸ Μπογάζκιοϊ, τὴν Ἀρτάκη καὶ τὴ Μεσαίπολη ἀπὸ τὶς ἱστορίες τῶν παππούδων τους. Ἄς γνωρίσουμε τὶς κυριότερες ἀπὸ τὶς ἀλησμόνητες πατρίδες τῶν Πλαγιωτῶν:

Πατρίδες τῶν Πλαγιωτῶν: 

1. Τὸ Ἀρναούτκιοϊ ἢ Παπσοὺ τῆς ἐπαρχίας Δέρκων (Arnavutköy) 

Δεῖτε ἐδῶ τὴν παρουσίαση τοῦ Ἀρναούτκιοϊ: 

http://plagia-paionias.blogspot.com/2020/03/arnavutkoy.html

2. Τὸ Μπογάζκιοϊ τῆς ἐπαρχίας Δέρκων (Boğazköy) 

Δεῖτε ἐδῶ τὴν παρουσίαση τοῦ Μπογάζκιοϊ: 

https://plagia-paionias.blogspot.com/2020/03/bogazkoy.html?m=1

3. Ἡ Ἀρτάκη τῆς ἐπαρχίας Κυζίκου (Erdek)

Δεῖτε ἐδὼ τὴν παρουσίαση τῆς Ἀρτάκης:

https://plagia-paionias.blogspot.com/2020/04/erdek.html?m=1

4. Ἡ Μεσαίπολη ἢ Μισόπολη τῆς ἐπαρχίας Προύσας (Aydinpinar)

Δεῖτε ἐδῶ τὴν παρουσίαση τῆς Μισόπολης:

https://plagia-paionias.blogspot.com/2020/04/aydinpinar.html?m=1

5. Ὁ Πύργος (Kemerburgaz) τῆς ἐπαρχίας Δέρκων.

Δεῖτε ἐδῶ τήν παρουσίαση τοῦ Πύργου:

https://plagia-paionias.blogspot.com/2022/08/kemerburgaz-2022.html

6. Τὸ Ἁγιασματάκι (Taşoluk)

Πρὸ τῆς ἀνταλλαγῆς πληθυσμῶν ἀνῆκε στὴ Μητρόπολη Δέρκων. (Δεῖτε τὸ χωριὸ στὸν χάρτη ΕΔΩ). Βρίσκεται 2,5 χιλιόμετρα Βορειοδυτικὰ ἀπὸ τὸ Ἀρναούτκιοϊ καὶ 26 χιλιόμετρα βορειοδυτικὰ τοῦ ἀεροδρομίου Ataturk τῆς Κωνσταντινούπολης. Τὸ Ἀγιασματάκι ὑπάγεται στὸ βορειοδυτικὸ τμῆμα τῆς ἐπαρχίας Gaziosmanpasa κι ἔχει γεωγραφικὸ στίγμα: 41°11'57"N, 28°42'53"E καὶ ὑψόμετρο 88 μέτρα. Κατὰ τὴν ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ Ἁγιασματάκι ἐγκαταστάθηκαν στὰ χωριὰ της περιοχῆς Πτολεμαΐδας. Κατὰ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν στὰ Πλάγια ἐγκαταστάθηκε 1 οἰκογένεια.

7. Ὁ Ἅγιος Γεώργιος (Azatli)

Πρὸ τῆς ἀνταλλαγῆς πληθυσμῶν ἀνῆκε στὴ Μητρόπολη Δέρκων. Δεῖτε τὸ χωριὸ στὸν χάρτη ΕΔΩ). Βρίσκεται 11 χιλιόμετρα νότια ἀπὸ τὸ Ἀρναούτκιοϊ καὶ 13 χιλιόμετρα βoρειoδυτικὰ τοῦ ἀεροδρομίου Ataturk τῆς Κωνσταντινούπολης. Ὁ Ἄγιος Γεώργιος ὑπάγεται στὴν ἐπαρχία Gaziosmanpasa κι ἔχει γεωγραφικὸ στίγμα: 41°5'0"N, 28°45'0"E καὶ ὑψόμετρο 114 μέτρα. Κατὰ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν στὰ Πλάγια ἐγκαταστάθηκαν 2 οἰκογένειες τοῦ χωριοῦ. 

8. Ἡ Πάνορμος (Bandirma)

Εἶναι παραλιακὴ πόλη στὴ θάλασσα τοῦ Μαρμαρᾶ. (Δεῖτε τὴν πόλη στὸν χάρτη ΕΔΩ). Οἱ κάτοικοι τῆς πόλης τὴν ἀποκαλοῦσαν Πάντερμο. Πρὶν τοὺς τουρκικοὺς διωγμοὺς καὶ τὴν προσφυγιὰ τῶν Ἑλλήνων, ἀνῆκε στὴ Μητρόπολη Κυζίκου. Βρίσκεται νοτιοδυτικὰ τῆς Κωνσταντινούπολης στὰ ἀπέναντί της παράλια, τῆς θάλασσας τοῦ Μαρμαρᾶ, 3,8 χιλιόμετρα βόρεια ἀπὸ τὸ Ἀεροδρόμιο τῆς Πανόρμου καὶ 54 χιλιόμετρα Δυτικὰ - Βορειοδυτικὰ τῆς Προύσας (Bursa). Ἡ Πάνορμος ὑπάγεται στὸν νομὸ Μπαλίκεσιρ (Balikesir) κι ἔχει γεωγραφικὸ στίγμα: : 40°21'8"N, 27°58'36"E καὶ ὑψόμετρο 46 μέτρα.

Σχετική ιστοσελίδα: http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=5690

Κατὰ τοὺς διωγμοὺς τῶν Ἑλλήνων τῆς Πανόρμου, ἐγκαταστάθηκε στὰ Πλάγια 1 οἰκογένεια.

Τὸ βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Ἐν Παιονία Κιλκὶς" τοῦ Θεόδωρου Π. Μποράκη ποὺ κυκλοφόρησε τὸν Ἰανουάριο 2022 σὲ ψηφιακὴ μορφή, διατίθεται δωρεάν. Γιὰ πληροφορίες διαβάστε στὴ δ/νση:
http://plagia-paionias.blogspot.com/2022/01/blog-post.html