Η στάση Δογάνης στη σιδηροδρομική διαδρομή Θεσσαλονίκη - Ειδομένη. Η τελευταία στάση πριν την Ειδομένη. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.
Κοινότητες Παιονίας - Ο οικισμός Δογάνης
Έρευνα: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Ο οικισμός Δογάνης: Η παλιά του ονομασία ήταν Σλώπνιτσα ή Σλοπ. Την σημερινή ονομασία του την έλαβε προς τιμή του Ανθυπολοχαγού Δογάνη, ήρωα των μαχών στην περιοχή κατά τον Απρίλιο 1917. Τον οικισμό αποτελούν πλέον μερικές δεκάδες κατοίκων και υπάγεται διοικητικά στο χωριό Ειδομένη του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς. Από το αρχείο διοικητικών μεταβολών του οικισμού Δογάνης προκύπτουν τα παρακάτω: α) 14/4/1919 προσάρτηση στην Κοινότητα Σεχόβου, β) 14/5/1928 μετονομάζεται από Σλώπνιτσα σε Δογάνη.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου στον οικισμό Δογάνης. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.
Ιστορικά στιγμιότυπα - Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μάρτιος 1916) ο οικισμός καταλήφθηκε από τα Γερμανο-βουλγαρικά στρατεύματα και ο πληθυσμός του (αμιγώς Χριστιανοί) εξαναγκάστηκε να μετακινηθεί σε βουλγαρικά εδάφη. Απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό κατά τις μάχες του Απριλίου 1917. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 εγκαταστάθηκαν στον οικισμό μαζί με τους ντόπιους, Έλληνες πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη.
Στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το διάστημα από 17 έως 19 Ιανουαρίου 1944, κατά την εισβολή του στην παραμεθόρια ζώνη της Παιονίας, ο βουλγαρικός στρατός πυρπόλησε σπίτια του οικισμού και δολοφόνησε τους κατοίκους Θωμά Καρανάκη, Γεώργιο Ζήση, Αθανάσιο Μποδοσάκη ή Τριάρη, Αθανάσιο Φερτάκη και Ιωάννη Ζαφειρίου.
Άποψη του οικισμού Δογάνης (2023). Φωτογραφία: Ελένη Μουκατατζάκη.
Αξιοθέατα: Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί τον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου και το εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής. Αξιοθέατα αποτελούν οι περιοχές: "Πλατάνια" και "Βρύση Δογάνη" στη συμβολή του δρόμου για τον οικισμό, σ’ εκείνο σημείο υπάρχει και η αναθηματική πλακέτα προς τιμή του Ανθυπολοχαγού Ευστάθιου Δογάνη που έπεσε μαχόμενος την περίοδο του Ά Π.Π. κατά των Βουλγάρων την 22/4/1917 στο ιστορικό ύψωμα Δογάνης -στη μάχη του Σεμέν ντε φερ. Το ύψωμα διακρίνεται δεξιά του δρόμου στη διαδρομή Δογάνη - Ειδομένης, ακριβώς στη διακλάδωση με το δρόμο που οδηγεί προς την Εθνική οδό.
Σε απόσταση περίπου 1.500 μ. από τον οικισμό υπάρχει πρόσβαση στην όχθη του Αξιού ποταμού (ψάρεμα). Η περιοχή προσφέρεται για αφετηρία ειδικής διαδρομής πεζοπορίας Δογάνη - Αξιούπολης μέσω των «Στενών της Τσιγγάνας» παράλληλα με τις όχθες του Αξιού ποταμού (δασική περιοχή χωρίς πρόσβαση σε οχήματα).
Ενδιαφέροντα: ψάρεμα, ορεινή πεζοπορία, ορειβασία, περιήγηση στα πολυβολεία του Α' και Β' Π.Π.
Άποψη του οικισμού Δογάνης (2023). Φωτογραφία: Ελένη Μουκατατζάκη.
Στὸ ἁγίασμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς στὴ Δογάνη - [Απόσπασμα από το βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων εν Παιονία Κιλκίς - Θεόδωρος Π. Μποράκης - Πλάγια 2002 - ιδιωτική έκδοση]
[...]Κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ 1960, οἱ Πλαγιῶτες, τὴ μέρα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, κατηφόριζαν ἀπὸ τὸ «πατέκι», δηλαδὴ τὸ μονοπάτι στὴ μεγάλη στροφὴ τοῦ κεντρικοῦ δρόμου, στὴν περιοχὴ τῆς «βόλτας», γιὰ νὰ βρεθοῦν στὸν οἰκισμὸ Δογάνη καὶ στὸ μικρὸ παρεκκλήσι μὲ τὸ ἁγίασμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Τὴ μέρα ἐκείνη, στὰ δύο καφενεῖα τοῦ οἰκισμοῦ -τοῦ Παντελῆ Φερτάκη καὶ τοῦ Διαμαντῆ Χαραλαμπάκη- μαζεύονταν κόσμος ἀπὸ τὰ γύρω χωριά, οἱ πιὸ πολλοὶ Εἰδομενιῶτες, Πλαγιῶτες, Χαμηλιῶτες καὶ κάποιοι Φανιῶτες. Στὸ καφενεῖο τοῦ Φερτάκη ἔρχονταν κι ὀργανοπαῖκτες. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἐπισκέπτες κάθονταν στὰ καφενεῖα, ἄλλες παρέες ἔστρωναν καταγῆς τοὺς μεζέδες τους, κάτω ἀπὸ τὰ πλατάνια τῆς περιοχῆς τοῦ ἁγιάσματος κι οἱ πιτσιρικάδες ἀναμετροῦνταν σὲ ὁμάδες, κατὰ χωριό, στὸ ποδόσφαιρο. Ἔκαναν γήπεδό τους «τὸν ἄμμο», κάτω ἀπὸ τὸν οἰκισμὸ Δογάνη. «Ὁ ἄμμος» ἦταν ἡ κοίτη τοῦ ρέματος ποὺ ἦταν ξερὸ τέτοια ἐποχὴ κι εἶχε μεγάλο πλάτος στὴν περιοχὴ ἐκείνη [...]
Το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής στον οικισμό Δογάνης. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.
Άποψη του ερειπωμένου σχολείου στον οικισμό Δογάνης (2023). Το Δημοτικό Σχολείο Δογάνη λειτούργησε μέχρι το 1982. Φωτογραφία: Ελένη Μουκατατζάκη.
Οι μαθητές κι ο δάσκαλος (Γρηγοριάδης) του οικισμού Δογάνης το 1965. Φωτογραφία από το ιστολόγιο του κ. Βασίλειου Αθανασιάδη.
Βρύση στον οικισμό Δογάνης. Φωτογραφία Θεόδωρος Π. Μποράκης.
Το ύψωμα Σεμὲν ντε φερ, κοντά στον οικισμό Δογάνης, σε λήψη απὸ βόρεια. (2020) Αρχείο του Θεόδωρου Π. Μποράκη.
Πριν την είσοδο του οικισμού Δογάνης, στην περιοχή "Πλατάνια" βρίσκεται το μνημείο που αφιερώθηκε στον Ανθυπολοχαγό Ευστάθιο Δογάνη, εμπνεύσεως και κατασκευής του κ. Νίκου Σιάνα. Φωτογραφία: Χρήστος Δραγανίδης.
