Έρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Το μνημείο είχε κατασκευαστεί το έτος 1961 στην αυλή του σχολείου της Ειδομένης με μέριμνα του διευθυντή του σχολείου Ιωάννη Κρυωνά. Αποτελείται: Α) Από τον σταυρό που αφιερώνεται στην δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, 21 ετών, που την έκαψαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες την 14 Οκτωβρίου 1904 στο χωριό Γκρίτσιστα Γευγελής όπου δίδασκε. Β) Στήλη πεσόντων κατοίκων Ειδομένης που αναγράφει: "Η Κοινότης Ειδομένης ανήγειρεν υπέρ πατρίδος ενδόξως πεσόντων κατά τους πολέμους 1912 - 1922 ηρωικών τέκνων της" και Γ) Ταφικό μνημείο του Δάσκαλου Γεώργιου Σιδηρόπουλο που δολοφονήθηκε στην Ειδομένη την 15 Αυγούστου 1946 από κομμουνιστές αντάρτες.
Το μνημείο υπέστη φθορές από αγνώστους στις 9/5/2016.
Σύμφωνα με τα βιβλία α) «Ο Μακεδονικός αγών και τα εις Θράκην γεγονότα» - 1979 – Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού και β) «Η Μακεδονική θύελλα» - M. Paillares – 1994 – Εκδόσεις Τροχαλία: Στις 14 Οκτωβρίου 1904 στο χωριό Γκρήτσιστα Γευγελής, οι Βούλγαροι κομιτατζήδες μετά από τετράωρη μάχη, έκαψαν ζωντανή την μαχόμενη μέσα στο σπίτι της δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, εξαδέλφη του μακεδονομάχου Μιχάλη Σιωνίδη, μαζί με πέντε συγχωριανούς της για λόγους αντεκδικήσεως, γιατί την 11η Σεπτεμβρίου οι κάτοικοι του χωριού, με την προτροπή της δασκάλας, αντιστάθηκαν κι έδιωξαν από το χωριό τη συμμορία Αντωνίου Κιόσε. Όταν, σύμφωνα με την ιστοσελίδα Βικιπαίδεια, ο καπετάν Μιχάλης επέστρεψε στο χωριό, συγκρότησε ένοπλη ομάδα και εισέβαλε στο χωριό Μερβίντσα, όπου κρύβονταν οι κομιτατζήδες.
Το 1939 ο δάσκαλος της Ειδομένης Γεώργιος Σιδηρόπουλος, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ειδομένης, βρήκε στο νεκροταφείο της Γευγελής (εκτός ελληνικών συνόρων) το σταυρό της δασκάλας Αικατερίνης Χατζηγεωργίου. Πάνω έγραφε τα εξής: «Υπέρ της εις τον Θεόν των Ελλήνων πίστεως αγωνιζομένη, πυρί υπό των Βουλγάρων παραδοθείσα, ενθάδε κείμαι, Αικατερίνη Χατζηγεωργίου διδάσκαλος, 14 Οκτωβρίου 1904». Το σταυρό αυτό μετέφερε στην Ειδομένη με μια πομπή που αποτελούνταν από ιερείς και μουσική εκ Γευγελής και τον τοποθέτησε στο προαύλιο του σχολείου, στο ηρώο.
Το 1939 ο δάσκαλος της Ειδομένης Γεώργιος Σιδηρόπουλος, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ειδομένης, βρήκε στο νεκροταφείο της Γευγελής (εκτός ελληνικών συνόρων) το σταυρό της δασκάλας Αικατερίνης Χατζηγεωργίου. Πάνω έγραφε τα εξής: «Υπέρ της εις τον Θεόν των Ελλήνων πίστεως αγωνιζομένη, πυρί υπό των Βουλγάρων παραδοθείσα, ενθάδε κείμαι, Αικατερίνη Χατζηγεωργίου διδάσκαλος, 14 Οκτωβρίου 1904». Το σταυρό αυτό μετέφερε στην Ειδομένη με μια πομπή που αποτελούνταν από ιερείς και μουσική εκ Γευγελής και τον τοποθέτησε στο προαύλιο του σχολείου, στο ηρώο.
Το μνημείο το 2019 όπως αποκαταστάθηκε μετά τον βανδαλισμό του 2016.
Παρακάτω δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ της 25/1/1905 που περιγράφει την ελληνική εκδίκηση για τη δολοφονία της δασκάλας.
Στη σελίδα: http://ellinikofos.blogspot.gr/2011/10/blog-post_16.html βρέθηκε το παρακάτω τραγούδι αφιερωμένο στη δολοφονία της δασκάλας Αικατερίνης Χατζηγεωργίου.
Θάνατος της δασκάλας Αικατερίνης Χατζηγεωργίου
- Παιδιά μου , γιατί χύνεται δάκρυα με τόση λαύρα
κι όλα φοράτε μαύρα στο έρμο αυτό σχολειό ;
- Έκαψαν τη δασκάλα μας Βούλγαροι δολοφόνοι
κι έχουμε μείνει μόνοι , χωρίς μανούλα πλειό .
Γιατί από μάνα πιο πολύ μας αγαπούσε εκείνη ,
η δόλια Αικατερίνη από τη Γευγελή .
Της είπαν να παραδοθεί τα τέρατα εκείνα.
Μ' αυτή σαν Μπουμπουλίνα, ενώ πυροβολεί, τους λέει
" Δεν παραδίνεται ποτέ της μια Ελληνίδα ".
Κι ως λύκαινα ηρωίδα τρεις ώρες τους κρατεί.
Μα τέλος την εκάψανε κι επέταξε στα ουράνια
κι εμάς σε μαύρη ορφάνια μας άφησε στη γη .
Ελληνική παράδοση (1904)
Στοιχεία για την δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου μπορείτε να διαβάσατε και στην ιστοσελίδα:
https://el.metapedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B7_%CE%A7%CE%B1%CF%84%CE%B6%CE%B7%CE%B3%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85
