Τα μνημεία διηγούνται Ιστορία… - Πολύκαστρο - Το μνημείο ηρώων Εθνικών Αγώνων
Έρευνα: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Το μνημείο βρίσκεται στην κωμόπολη Πολύκαστρο του Δήμου Παιονίας στον νομό
Κιλκίς. Αποτελείται από μεταλλικούς ανδριάντες τριών Ελλήνων πολεμιστών με
στολές διαφορετικών ιστορικών περιόδων (Μακεδονικός Αγώνας, Απελευθερωτικοί
αγώνες του ελληνικού στρατού στη Μακεδονία). Είναι κατασκευασμένο από μέταλλο,
τοποθετημένο σε μαρμάρινη βάση.
Στη βάση του μνημείου αναγράφονται: «Μνήμη ηρώων εθνικών αγώνων – Δημοτικό
Συμβούλιο Δήμου Πολυκάστρου – Οκτώβριος 2009».
Το μνημείο είναι τοποθετημένο στην κεντρική πλατεία του Πολυκάστρου και επί της οδού Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σχέση του μνημείου με την Ιστορία – Το Πολύκαστρο είναι η έδρα του Δήμου Παιονίας και από τις μεγαλύτερες κωμοπόλεις του Νομού Κιλκίς.
Το Καρασούλι (Πολύκαστρο), προπολεμικά κατά τη δεκαετία το 1930, υπήρξε ο σπουδαιότερος από ένα σύνολο οικισμών γύρω από τους βάλτους στην ανατολική όχθη του Αξιού ποταμού. Οι οικισμοί αυτοί είχαν επισκιαστεί από το επαρχιακό κέντρο της εποχής, την Αξιούπολη, από την αντίπερα δυτική όχθη του ποταμού, που μεσουρανούσε στα γεγονότα.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κι ιδιαίτερα μετά την εθνεγερσία του 1821, η οθωμανική διοίκηση εγκατέστησε στο Καρασούλι και τη γύρω περιοχή βουλγαρικό πληθυσμό για την απασχόλησή του στα τσιφλίκια της περιοχής.
Κατά τη διάρκεια του
Μακεδονικού Αγώνα, με καταγωγή από την ευρύτερη περιοχή Πολυκάστρου έδρασαν ως
Καπετάνιοι Μακεδονομάχοι: οι αδερφοί Δογιάμα (Καστανερή), ο Γεώργιος
Καραϊσκάκης (Βογδάντσα), ο Μιχάλης Σιωνίδης (Βογδάντσα), οι αδερφοί Δοϊτσίνη
(Εύζωνοι) κ.α., ενώ στήριξαν σημαντικά τον αγώνα κι οργάνωσαν τον μακεδονικό
ελληνισμό ο Θάνος Ζελένκος (Γουμένισσα), ο Γεώργιος Βαφόπουλος (Γευγελή), ο Χρήστος
Δέλιος (Γευγελή), η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου (Γευγελή), ο Παπαζαφείριος
Σταματιάδης (Ειδομένη) κ.α.
Από το βουλγαρικό
στοιχείο της περιοχής πρωτοστάτησαν την ίδια εποχή ως ηγετικές μορφές (βοεβόδες)
στις βουλγαρικές τσέτες (κομιτατζήδες), ο Αποστόλ Τερζίεφ (Πέτκωφ) (Αξιούπολη)
και ο Ιοβάντσε
Ορτζιάνοφ (Καρασουλιάτα) (Πολύκαστρο).
Μετά την απελευθέρωση (1912) εγκαταστάθηκαν στο Πολύκαστρο ελληνικοί προσφυγικοί πληθυσμοί από τη Γευγελή και τη Βογδάντσα ενώ αργότερα (1923), με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, εγκαταστάθηκαν ελληνικοί προσφυγικοί πληθυσμοί από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρασία.
Ιστορικά στιγμιότυπα – Το 1872 εγκαινιάστηκε η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Μητρόβιτσας από την εταιρεία Χιρς (Hirch), μήκους 362 χιλιομέτρων και ξεκίνησε τη λειτουργία του ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Καρασουλίου (Πολυκάστρου).
Στις 29 Φεβρουαρίου
1898 μετά από επεισόδια, σχισματικοί βουλγαρίζοντες κατέλαβαν με βία το σχολείο
και την εκκλησία του Προφήτη Ηλία που ανήκαν στην ελληνική κοινότητα
Καρασουλίου (Πολυκάστρου). Μετά από εκκλήσεις της ελληνικής κοινότητας επιστράφηκαν
το σχολείο και η εκκλησία και η λειτουργία τελούνταν πλέον εναλλάξ σε ελληνικά
και βουλγαρικά.
Στο Πολύκαστρο κατασκευάστηκε το βρετανικό κοιμητήριο των
πεσόντων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που σχεδίασε το 1920 ο Σκότος αρχιτέκτονας ser Robert Lorimer.
Στις 24 Δεκεμβρίου
1948, τη νύχτα, αντάρτες του Δ.Σ.Ε. επιτέθηκαν κατά του Πολυκάστρου. Οι
στρατιωτικές δυνάμεις της περιοχής αντιμετώπισαν την επίθεση. Τις πρωινές ώρες
οι αντάρτες καταδιώχθηκαν από πεζοπόρα τμήματα και από αεροπορία.
