Αφιερώνεται στην
γενιά των ξεριζωμένων Ελλήνων των όπου γης πατρίδων, που διαλύθηκαν στη θύελλα
της Ιστορίας και σκορπίστηκαν στον κόσμο, μα στάθηκαν όρθιοι κι έγιναν ακρίτες της
Ελλάδας. Έναν αιώνα τώρα οι απόγονοί τους, ζωντανές ψηφίδες, στολίζουν το ψηφιδωτό
του Κιλκίς με τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων τους.
Προ της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ήταν αμιγώς ελληνικό χωριό κι ανήκε στην Μητρόπολη Δέρκων.
Κατά τα έτη 1910 – 1912 καταγράφηκαν στο χωριό 2.105 κάτοικοι Έλληνες κάτοικοι και ουδείς Τούρκος ενώ στην ίδια πηγή αναφέρεται ως προέλευση της ονομασίας του χωριού η τοποθεσία που είναι χτισμένο, στην είσοδο μακράς στενωπού (Βογάς στα τουρκικά) κι ως εκκλησία του χωριού αναγράφεται ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής.
Με τη Συνθήκη των Σεβρών που υπογράφηκε στις 10 Αυγούστου του 1920, το Βογάζκιοϊ δεν υπάχθηκε στην ελληνική επικράτεια και απείχε περί τα 18 χιλιόμετρα ανατολικά από τα καθορισμένα ελληνικά σύνορα. Υπήρξε μία από τις 36 κοινότητες της Μητροπόλεως Δέρκων που ο πληθυσμός τους διώχθηκε στην Ελλάδα με τη συνθήκη της Λωζάνης το 1923.
Οι κάτοικοί του χωριού ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι που παρήγαγαν σιτάρι και λινάρι. Ασχολούνταν επίσης με την αμπελουργία και τη μελισσοκομία
Το χωριό έχει βρεθεί καταχωρημένο σε έγγραφα ως Βογάζκιοϊ, ως Βογάζ-Κιοϊ, ως Ιμπερίν ή Εμπερίν (σε οθωμανικά έγγραφα) και ως Μπογάζκιοϊ και δεν πρέπει να συγχέεται με το χωριό Bogazkoy της περιοχής Corum της Τουρκίας, που βρίσκεται κοντά στην Άγκυρα, ούτε με τη συνοικία της Κωνσταντινούπολης, Μπογιατζίκιοϊ (Βαφειοχώρι).
Για το Βογάζκιοϊ αναγράφονται τα εξής στο περιοδικό ΘΡΑΚΙΚΑ: «Μπογάζκιοϊ· μεσόγειον χωρίον, προς Α του μικρού Αρναούτκιοϊ και ΝΔ του Πύργου, κείται εις στενωπόν παρά τον ποταμόν Αλήμπεη-σουγιού. Ο Καλέμης μας πληροφορεί ότι το 1884 είχε 260 οικογενείας Χριστιανών, εκκλησίαν της Αγ. Παρασκευής και σχολεία παλαιά και ετοιμόρροπα, μαρτυρούντα ότι το χωριό ενωρίτατα είχε φροντίσει δια την μόρφωσιν των παιδιών του. Η σχολή του ήτο μικτή· είχεν υπέρ τους 70 μαθητάς υπό έναν διδάσκαλον, ασφαλώς διδάσκοντα αλληλοδιδακτικώς· εμισθοδοτείτο από τα ενοίκια των κοινοτικών κτημάτων με 30 λίρες Τουρκίας. Ο εκπαιδευτικός έλεγχος της Μητροπόλεως του Μαΐου 1911 εις το Μπογάζκιοϊ εύρε σχολείον κατηρτισμένον και διδάσκαλον προοδευτικόν […]»
Σχετικά με την εκκλησία και τα σχολεία του χωριού, ο Άρης Τσοκώνας στο βιβλίο του «Μητρόπολη Δέρκων» αναφέρει: «…Σε οθωμανικό έγγραφο ημερομηνίας 8 Σεπτεμβρίου 1880 υπάρχει αίτηση των χωρικών και άδεια των αρχών για ανέγερση εκκλησίας στο όνομα της Αγίας Τριάδας, προϋπολογισμού 157.000 γροσιών. Στο Ημερολόγιον των Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων του έτους 1906, αναφέρεται ότι εκτός της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής πάνω στο λόφο, συνεχίζει η οικοδομή του μεγαλοπρεπούς ναού της Αγίας Τριάδας μέσα στο χωριό. Την ίδια χρονιά λειτουργούσαν και δύο σχολεία. Το αρρεναγωγείο στο παλιό κτήριο πάνω στον λόφο και το παρθεναγωγείο σε κομψή οικοδομή, χτισμένη το 1893 κοντά στην εκκλησία…»
Σχετικά με τον ξεριζωμό των Βογαζιωτών, μας πληροφορεί ο Σπύρος Κ. Αρβανιτάκης για την ακριβή ημερομηνία που όρισε η Επιτροπή Ανταλλαγής Πληθυσμών για την εγκατάλειψη του χωριού. Ήταν η 13η Ιουνίου 1924. Όλοι οι κάτοικοι οδηγήθηκαν εκείνη τη μέρα στο προάστιο της Κωνσταντινούπολης, Άγιο Στέφανο κι επιβιβάστηκαν στα πλοία με προορισμό την Αρετσού της Θεσσαλονίκης.
Η πλειονότητα των Ελλήνων προσφύγων του Βογάζκιοϊ εγκαταστάθηκε στα χωριά: Φιλώτας Φλωρίνης, Πλάγια και Δογάνης Παιονίας Κιλκίς.
Πηγές:
1. Άρης Τσοκώνας «Μητρόπολις Δέρκων», εκδόσεις Ιστός και Ιερά Μητρόπολις Δέρκων, Πόλη 2015.
2. «ΘΡΑΚΙΚΑ, σύγγραμα περιοδικόν εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις «Θρακικού Κέντρου». Τόμος 13ος , Εν Αθήναις 1940». Θεματική ενότητα: «Από την Ανατολικήν Θράκην – Η επαρχία Δέρκων» σελ. 140 [27. Μπογάζκιοϊ] του Αθ. Γαϊτάνου – Γιαννιού.
3. «Θρακικά», σύγγραμα περιοδικόν εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις «Θρακικού Κέντρου», τόμος 19ος, εν Αθήναις 1944. Θεματική ενότητα: «Το δέλτα του Βυζαντίου» του Μιλτ. Σαραντή.
3. Κωνσταντίνος Σ. Αρβανιτάκης, «Σπύρος Κ. Αρβανιτάκης - Τετράδια Μνήμης», 2009, εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS.
4. Θεόδωρος Π. Μποράκης, «Κοινότης Πλαγίων εν Παιονία Κιλκίς» - Ιδιωτική έκδοση 2002.
Δημοσιεύτηκε την 18 Οκτωβρίου 2023 στην ιστοσελίδα της εφημερίδας ΜΑΧΗΤΗΣ του Κιλκίς.
Μπορείτε να διαβάσετε την πλήρη έρευνα για το Βογάζκιοϊ που περιέχει κι αρχείο φωτογραφικού υλικού στην διεύθυνση:
Μπορείτε να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο και τα υπόλοιπα μέρη της ενότητας «Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς» που δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα της εφημερίδας Μαχητής του Κιλκίς:
