Υποδομές στα Πλάγια (Από το βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Εν Παιονία Κιλκίς" του Θεόδωρου Π. Μποράκη)

Ἔρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Ὑποδομὲς στὰ Πλάγια[1]

Ὁ Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Παρασκευῆς - Ὁ Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Παρασκευῆς Πλαγίων διοικητικὰ ὑπάγεται στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καὶ Πολυκάστρου, ἐνῶ πρὶν τὸ ἔτος 1991 ξὑπαγόταν στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Πολυανῆς καὶ Κιλκισίου. Ὁ ναὸς εἶναι ἀφιερωμένος στὴν προστάτιδα τοῦ χωριοῦ Μπογάζκιοϊ Ἀνατολικῆς Θράκης, Ἁγία Παρασκευή, τὸ εἰκόνισμα τῆς ὁποίας μετέφεραν ἀπὸ τὴν ἀλησμόνητη πατρίδα κατὰ τὸν ξεριζωμό τους οἱ πρόσφυγες χωριανοί.

Ὁ ναὸς εἶναι χτισμένος στὸ κέντρο τοῦ χωριοῦ, στὴ θέση ποὺ στεγαζόταν, πρὶν τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν, τὸ μουσουλμανικὸ τέμενος τοῦ χωριοῦ Καρασινᾶν.

Σὲ δημοσίευμα τοῦ 1931 ἀναφέρονται οἱ δαπάνες γιὰ τὴ διαρρύθμιση τοῦ παλιοῦ τεμένους τοῦ χωριοῦ σὲ ἐκκλησία καὶ τὴν πραγματοποίηση ἐργασιῶν γιὰ τὴν ἐσωτερική της διακόσμηση.[2]

Σύμφωνα μὲ τὸν νόμο περὶ τῆς «Ἀναγνώρισις συστάσεως Ἐνοριῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καὶ Πολυκάστρου»:[3] Ἡ Ἐνορία τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἀγίας Παρασκευῆς τοῦ χωριοῦ Πλάγια ἱδρύθηκε τὸ 1942, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὸ Βιβλίο Γάμων τοῦ Ναοῦ.

Στὶς 17 Ἰανουαρίου 1944, ὁ κατοχικὸς βουλγαρικὸς στρατὸς λεηλάτησε τὸ χωριὸ καίγοντας σπίτια τῶν κατοίκων καὶ τὸ σχολεῖο τοῦ χωριοῦ, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ διδασκαλία τῶν μαθητῶν νὰ γίνεται ἀπὸ τὸν δάσκαλο Σοφρώνιο Σουλτανίδη μέσα στὴν ἐκκλησία μέχρι τὴν ἀνακατασκευὴ τοῦ σχολείου μεταπολεμικά.

Στὶς 21 Δεκεμβρίου 1990, ἡ περιοχὴ πλήγηκε ἀπὸ ἰσχυρὸ σεισμὸ μεγέθους 6R μὲ ἐπίκεντρο τὴν Ἀριδαία Πέλλας. Ἀπὸ τὸν σεισμὸ προκλήθηκαν ὑλικὲς ζημιὲς σὲ οἰκίες τοῦ χωριοῦ. Σημαντικότατες ζημιὲς ὁδήγησαν στὸ κλείσιμο τοῦ Ἱ.Ν. Ἁγίας Παρασκευῆς. Γιὰ ἔνα μεγάλο διάστημα ἡ τέλεση τῶν θρησκευτικῶν μυστηρίων γινόταν σὲ λυόμενο παρεκκλήσι τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς ποὺ ἐγκαταστάθηκε, γιὰ τὴν προσωρινὴ μεταστέγαση τῆς ἐκκλησίας, στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ. Oἱ ἐργασίες ἀναστύλωσης τοῦ Ἱ.Ν. Ἁγίας Παρασκευῆς ξεκίνησαν τὸ ἔτος 1991 καὶ ὁλοκληρώθηκαν τὸ ἔτος 1994.

Τὸ διάστημα ἐκεῖνο ἁγιογραφήθηκε γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία του τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ναοῦ μὲ δωρεὲς τῶν κατοίκων.

Στις 29 Μαΐου 2022, ο ναός εγκανιάστηκε από τον Μητροπολίτη Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου κ. Δημήτριο παρουσία πλήθους συγχωριανών, ιερέων και επίσημων προσκεκλημένων.

Ψάλτες τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς - Ἀπὸ τὸ ψαλτήρι τῆς ἐκκλησίας πέρασαν κι ἔψαλλαν γιὰ μεγάλα χρονικὰ διαστήματα οἱ: Δημήτριος Πουρίδης, Ἀναστάσιος Καραμανλής, Μπαρμπάκος Ἀντωνόπουλος, Ἰωάννης Ἑκατοδράμης, Γεώργιος Γκέρλοβας, Γρηγόριος Τσοτσάκης, Ἐλευθέριος Γιαννουλάκης, Ἐλένη Γιαννουλάκη - Δάλλα κ.ἂ.

---

[1] Τὰ στοιχεῖα τῆς ἑνότητας ἐλήφθησαν ἀπὸ διηγήσεις τῶν κ.κ.: Παναγιώτη Θ. Μποράκη, Κωνσταντίνου Ι. Πασχαλέρη, Δημητρίου Ἀπ. Μουτσάκη, Ἀντωνίας Κούντιου - Πασατσιφλικιώτη.

[2] Ἐφημερίδα «Μακεδονία» τῆς 26^ης Φεβρουαρίου 1931.

[3] Ἀριθμ. 405/2015/486/6.3.2015/15 (Φ.Ε.Κ. 793 Β/6/5/2015).

Ὁ Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Παρασκευῆς Πλαγίων Παιονίας. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης (2010).

Τὸ γραφεῖο τῆς Κοινότητας - Τὸ γραφείο τῆς Κοινότητας στεγαζόταν ἀρχικὰ λίγα μέτρα βόρεια - βορειοανατολικὰ τῆς ἐκκλησίας. Πάνω ἀπὸ τὴν εἴσοδο τοῦ γραφείου ὑπῆρχε πινακίδα ποὺ ἔγραφε «ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΠΛΑΓΙΩΝ». Ἀπὸ τὸ κοινοτικὸ γραφεῖο, ὁ γραμματέας τοῦ χωριοῦ ἐκφωνοῦσε, μέσω μεγαφώνων, τὶς ἀνακοινώσεις ποὺ ἀφοροῦσαν δημόσια θέματα τῶν κατοίκων (κρατικὲς παροχές, διακοπὲς νεροῦ ἢ ρεύματος κ.λπ.) Ἀπέναντι ἀπὸ τὸ γραφεῖο ὑπῆρχε διαμορφωμένος χῶρος μὲ τὸ μνημεῖο ἡρώων πεσόντων τοῦ χωριοῦ, στὸν χῶρο ἐκεῖνο τελοῦνταν οἱ δοξολογίες ὑπὲρ πεσόντων καὶ οἱ καταθέσεις στεφάνων. Στὸν δρόμο ποὺ χώριζε τὸ γραφεῖο ἀπὸ τὸ μνημεῖο γινόταν οἱ παρελάσεις τῶν μαθητῶν καὶ τῶν ἀνδρῶν τῶν Μ.Α.Υ. κατὰ τὶς ἐθνικὲς γιορτές, μὲ τοὺς συγχωριανοὺς θεατὲς νὰ συγκεντρώνονται μπροστὰ καὶ δίπλα στὸ γραφείο τῆς κοινότητας. Τὴ δεκαετία τοῦ 1980 τὸ κοινοτικὸ γραφεῖο μαζὶ μὲ τὸ ἡρῶο ἐγκαταστάθηκαν ἀπέναντι ἀπὸ τὸ σχολεῖο, σὲ σύγχρονο νεόδμητο κτήριο ποὺ πλέον διαθέτει καὶ γραφεῖο γιὰ τὸν κοινοτικὸ γιατρὸ τὶς μέρες ποὺ ἐπισκέπτεται τὸ χωριό. 

Τὸ κοινοτικὸ κατάστημα τῶν Πλαγίων (2021). Ἀπὸ τὶο ἀρχεῖο τῆς κ. Γεωργίας Πασχαλέρη.

Τὸ δημοτικὸ σχολεῖο -  Σχετικὰ μὲ τὸ δημοτικὸ σχολεῖο τῶν Πλαγίων τὸ παλαιότερο στοιχεῖο ποὺ βρέθηκε,[1] -ἀφοῦ τὸ Καρασινὰν δὲν περιλαμβάνεται σὲ παλαιότερους πίνακες[2]- εἶναι ἡ ἐγγραφὴ στὰ βιβλία Ἐκθέσεων Ἐπιθεωρητῶν Δημοτικῶν σχολείων τῆς Ἐκπαιδευτικῆς Περιφέρειας Γιαννιτσῶν[3] μὲ ἡμερομηνία 18-19/5/1923[4]: «Καρασινάν: Διδάσκαλος .... πρόσφυξ μὴ εὑρισκόμενος εἰς καλὴν διανοητικὴν κατάστασιν, ὡς εἴχομεν ἐννοήσει ἐκ τῆς ἀσυναρτησίας καὶ παραλογισμῶν τῶν ἀναφορῶν του, δι' ὁ ἐπίτηδες ἐπεσκέφθημεν τὸ σχολεῖον του. Λόγῳ τῆς ἀνισορροπίας του ἦλθεν εἰς προστριβὰς μὲ τοὺς κατοίκους καὶ τοὺς ἠνάγκασε ν' ἀποσύρωσι τὰ τέκνα των... Οἱ κάτοικοι ζήτησαν τὴν ἀπομάκρυνσίν του, ἐκλήθηθη δὲ εἰς ἀπολογίαν καὶ θὰ εἰσηγηθῶμεν τὴν ἀπόλυσίν του». Στὰ ἴδια βιβλία Ἐκθέσεων, μὲ ἡμερομηνία 8/6/1927 ὑπάρχουν δύο σχετικὲς ἐγγραφές: α) «Καρασινάν: Τὸ διδακτήριον στερεῖται πατώματος ἐκ σανίδων» καὶ β) Ὁ ... οὐδεμίαν διάθεσιν δεικνύει νὰ ἐργασθῇ μὲ ζῆλον καὶ συμμορφωθῇ πρὸς τὰς ὑποδείξεις τῆς ὑπηρεσίας. Μόλις ἐξευρεθοῦν ἱκανότεροι, πρέπει νὰ ἀπολυθῇ τῆς ὑπηρεσίας, διότι δὲν δύναται νὰ ἐργασθῇ εὐδοκίμως.»

Προπολεμικὰ ὑπῆρχε τὸ παλιὸ σχολεῖο, ἕνα κτίσμα ποὺ κατασκεύασαν οἱ πρώτοι κάτοικοι τοῦ χωριοῦ τὴ δεκαετία τοῦ 1920 κι ἦταν χτισμένο στὸν χῶρο τοῦ σημερινοῦ γραφείου τῆς κοινότητας. Σὲ δημοσίευμα ["Μακεδονία" - 26/2/1931] ἀναφέρεται ἡ δαπάνη γιὰ τὴ συντήρηση τοῦ παλιοῦ σχολείου. Τὸ σχολεῖο ἐκεῖνο καταστράφηκε στὶς 17 Ἰανουαρίου 1944, ὅταν τὸ πυρπόλησε ὁ βουλγαρικὸς στρατὸς κατοχῆς.

[1] Στυλιανὴ Κωστελίδου - Διπλωματικὴ ἐργασία: «Ἡ ἐκπαιδευτική - γλωσσικὴ πολιτικὴ στοὺς νομοὺς Πέλλας καὶ Κιλκὶς στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα» - Φλώρινα 2017.

[2] Ἀνάμεσα στοὺς πίνακες ποὺ παραθέτει στὴ Διπλωματική της Ἐργασία ἡ κ. Στυλιανὴ Κωστελίδου ὑπάρχει καὶ ὁ πίνακας τῆς Ἐκπαιδευτικῆς Περιφερείας Γενιτσῶν-Γουμέντζης 1912 - 1913 (της Γενικῆς Διοίκησης Μακεδονίας) ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται στὴν κατάσταση τῶν διδακτηρίων, στὶς ἀνάγκες αὐτῶν καθὼς καὶ στὸν ἀριθμὸ τῶν μαθητῶν / τριῶν ποὺ φοιτοῦσαν σ' αὐτά.

[3] Βιβλίον ἐκθέσεων περὶ τῆς καταστάσεως ἐπιθεωρηθέντων σχολείων τῆς περιφερείας Γενιτσῶν - Ἱστορική-Λαογραφικὴ Ἐταιρία Γιαννιτσῶν «Ὁ ΦΙΛΙΠΠΟΣ».

[4] Κατὰ τὴν περίοδο ἐκείνη δὲν εἶχαν ἀκόμη ἐγκατασταθεῖ στὸ Καρασινὰν οἱ Ἕλληνες πρόσφυγες τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης ποὺ μετακινήθηκαν μὲ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν τὸ 1924. Στὸ χωριὸ πιθανότατα νὰ διέμεναν οἱ Ἕλληνες πρόσφυγες ποὺ ἔφτασαν στὸ Καρασινὰν μετὰ τοὺς τουρκικοὺς διωγμοὺς (1922) τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀρτάκης, τῆς Μισόπολης κ.α.

Στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ ’50 θεμελιώθηκε καὶ χτίστηκε τὸ νέο δημοτικὸ σχολεῖο τοῦ χωριοῦ ὅπου ὑφίσταται μέχρι σήμερα. Εἶναι σύγχρονο κτήριο μὲ ἐπαρκὲς προαύλιο ποὺ ὅσο λειτουργοῦσε χωροῦσε πολυάριθμους μαθητὲς ἀλλὰ καὶ θεατὲς κατὰ τὶς γυμναστικὲς ἐπιδείξεις τῶν μαθητῶν, ποὺ ὀργάνωναν οἱ διδάσκοντες μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ’70, στὸ τέλος κάθε διδακτικῆς χρονιᾶς.

Τὰ χρόνια ποὺ διδάσκονταν δεκάδες μαθητὲς στὸ χωριό, σὲ κάθε αἴθουσα τοῦ σχολείου συγκεντρώνονταν τὰ παιδιὰ 2 ἢ ἀκόμα καὶ 3 διδακτικῶν ἐτῶν, κι ὅποτε χρειαζόταν, οἱ αἴθουσες μποροῦσαν νὰ μετατραποῦν σὲ χώρους γιὰ θεατρικὲς μαθητικὲς παραστάσεις στὶς ἐθνικὲς γιορτές. 

Ὁ βοηθητικὸς χῶρος τοῦ σχολείου, μιὰ αἴθουσα ποὺ βρίσκεται στὸ πίσω μέρος τοῦ κτηρίου, εἶχε μετατραπεῖ σὲ ἐντευκτήριο τοῦ πολιτιστικοῦ συλλόγου τοῦ χωριοῦ κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ 1980. Στὸ σχολεῖο διεξάγονται μέχρι σήμερα οἱ ἐκλογικὲς διαδικασίες. Ἀπὸ τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1990, τὸ σχολεῖο σταμάτησε νὰ λειτουργεῖ λόγω ἔλλειψης παιδιῶν. 

---

[1] Ἐφημερίδα «Μακεδονία» τῆς 26^ης Φεβρουαρίου 1931.

Τὸ σχολεῖο τῶν Πλαγίων (2011). Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Ἡ διαμόρφωση τῆς πλατείας - Τὸ 1954 οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ διαμόρφωσαν τὸν χῶρο τῆς πλατείας, ποὺ τὴ μετέτρεψαν σὲ μιὰ ἔκταση ὑπερυψωμένη σὲ σχέση μὲ τὴν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, ὅπως ὑφίσταται στὴ σημερινή της μορφή. Ἀναμνηστικὴ  μαρμάρινη  πλάκα  ποὺ  βρίσκεται τοποθετημένη στὸν τοίχο τῆς πλατείας, ἀπέναντι ἀπὸ τὴν ἐκκλησία, ἀναγράφει: «Κοινότης Πλαγίων - Κατεσκευάσθη τὸ ἔτος 1954 δαπάναις τῆς κοινότητος καὶ τὴν προσωπικὴ ἐργασία τῶν κατοίκων». Στὴν πλατεία γίνεται μέχρι σήμερα τὸ πανηγύρι τοῦ χωριοῦ, ἐκεῖ στηνόταν παλιὰ τὸ γαϊτανάκι τῆς Ἀποκριᾶς, ἐκεῖ συγκεντρώνονται οἱ συγχωριανοὶ γιὰ τὴν Ἀναστάσιμη λειτουργία τὴ νύχτα τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, καὶ γύρω ἀπὸ τὴν πλατεία εἶναι συγκεντρωμένα μέχρι σήμερα τὰ καταστήματα τοῦ χωριοῦ. Παλαιότερα, ἡ πλατεία τοῦ χωριοῦ ἦταν ὁ εὐρύτερος χῶρος πίσω ἀπὸ τὸ Ἱερὸ τῆς ἐκκλησίας, ποὺ τότε ἐπεκτεινόταν γιατὶ δὲν ὑπῆρχαν ἐκεῖ τὰ καταστήματα. 

Ἀναθηματικὴ πλάκα στὰ Πλάγια. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης (2020).

Τὰ ἀναχώματα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ στὸν κάμπο - Τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1963, ὁ Ἀξιὸς ποταμὸς πλημμύρισε τὸν κάμπο τῶν Πλαγίων.[1] Ἡ στάθμη τοῦ νεροῦ εἶχε ἀνεβεῖ σὲ μεγάλο ὕψος ποὺ ξεπέρασε τὰ δύο μέτρα στὴ σιδηροδρομικὴ γραμμή! Ἀπὸ τὴν πλημμύρα ἐκείνη ἄλλαξε ἡ κοίτη τοῦ ποταμοῦ, σπάζοντας τὴ δυτική του ὄχθη, μὲ ἀποτέλεσμα πολλὰ παρόχθια χωράφια Πλαγιωτῶν νὰ βρεθοῦν πέρα ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴ ὄχθη τοῦ ποταμοῦ, στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Εὔζωνοι. Στὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1960, ἀπὸ τὸ σημεῖο τῆς σημερινῆς γέφυρας στὸν κάμπο μὲχρι τὸ ὕψος τοῦ χωριοῦ Δογάνης, τοποθετήθηκαν πρόβολοι στὴ δυτικὴ ὄχθη τοῦ ποταμοῦ. Οἱ πρόβολοι εἶναι ἀναχώματα κατασκευασμένα ἀπὸ χοντρὰ συρματοπλέγματα ποὺ συγκρατοῦν ὀγκώδεις πέτρες ὥστε νὰ σχηματιστεῖ τοῖχος γιὰ τὴν προστασία τῆς ὄχθης ἀπὸ τὴ φθορά.   

Ἠλεκτροδότηση τοῦ χωριοῦ - Τὰ δύσκολα χρόνια, πρὶν τὴν ἠλεκτροδότηση, ὅταν νύχτωνε, οἱ νοικοκυραῖοι ἄναβαν τὶς γκαζόλαμπες στὶς κάμαρες τῶν σπιτιῶν κι ἂν δὲν εἶχε πανσέληνο καὶ ξαστεριὰ ἦταν ἀδύνατο νὰ κυκλοφορήσει κάποιος στοὺς δρόμους τοῦ χωριοῦ δίχως φανάρι. Ὅσες οἰκογένειες εἶχαν πηγάδι στὴν αὐλή τους, τὰ καλοκαίρια κατέβαζαν ἐκεῖ μέσα τὰ σκεύη μὲ τὸ γάλα ποὺ ἦταν νὰ παραδώσουν στὸν γαλατά, τὸ ἴδιο ἔκαναν καὶ μὲ τὰ καρπούζια τους γιὰ νὰ διατηροῦνται δροσερά.

Περὶ τὸ 1965 ἠλεκτροδοτήθηκε τὸ χωριό. Στὴν ἀρχὴ στήθηκαν οἱ ξύλινες κολῶνες γιὰ τοὺς ἀγωγούς. Ὕστερα σκαρφάλωσαν στὶς κολῶνες οἱ τεχνίτες, ποὺ φοροῦσαν στὰ πόδια τους τὰ χαρακτηριστικὰ πέδιλα ἀναρρίχησης κι ἐγκατέστησαν τοὺς ἀγωγούς. Ἔτσι ὀργανώθηκε ὁ δημοτικὸς φωτισμὸς καὶ σταδιακὰ ἀπόκτησαν ἠλεκτρικὸ ρεῦμα τὰ νοικοκυριὰ τοῦ χωριοῦ.

Τὴ δεκαετία τοῦ 1980, ὅταν καίγονταν οἱ λάμπες στὶς κολῶνες, τὶς ἄλλαζε ὁ Ἀναστάσιος Μουτσάκης ποὺ ἦταν συντηρητὴς στὸ χωριό. Εἶχε γι’ αὐτὸ τὸν σκοπὸ ἑνωμένους μεταλλικοὺς σωλῆνες ποὺ ἔφταναν μέχρι τὴ λάμπα κι εἶχαν στὴν ἄκρη τους κατάλληλη ὑποδοχή. Ἔτσι ξεβίδωνε τὶς καμένες λάμπες καὶ βίδωνε τὶς καινούργιες.

Ὁ νέος δρόμος (τὴ δεκαετία τοῦ 1970) - Κατὰ τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ’60, διαμορφώθηκε ἡ πλαγιὰ τοῦ ὑψώματος «412», μὲ ἀνατινάξεις βράχων στὶς «πετράρες», γιὰ τὴν κατασκευὴ τοῦ νέου δρόμου τῆς ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Ἀξιουπόλεως - Εἰδομένης.

Ὁ κεντρικὸς δρόμος ἀσφαλτοστρώθηκε κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἐτῶν 1970 - 1974 καὶ διάσχιζε πλέον τὸ χωριὸ Φανός. Ὑπῆρχε κι ἕνας χωματόδρομος μεταξὺ Πλαγίων καὶ Φανοῦ, νότια τοῦ «412», ἀλλὰ λόγω μορφολογίας δὲν ἀξιοποιήθηκε ὡς κύρια διαδρομή. Ἀρχικά, πρὶν ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20^οῦ αἰώνα -μὲ τὴ μορφὴ καρόδρομου- ὁ κεντρικὸς δρόμος μέσα ἀπὸ τὰ Πλάγια (ποὺ παράκαμπτε τὸ χωριὸ Φανὸς)  διέσχιζε τὸ ἀγίασμα τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, στὴ συνέχεια διέσχιζε τὸ ἐγκαταλειμμένο ἀπὸ τοὺς κατοίκους του (κατὰ τὶς ἐχθροπραξίες στὴ διάρκεια τοῦ ἀνταρτοπολέμου) χωριὸ Πύλη (Δρέβενο) καὶ συνέχιζε, ὅπως καὶ σήμερα, ἀπὸ τὴ γέφυρα τοῦ Κοτζᾶ Ντερὲ πρὸς τὴν Ἀξιούπολη.

Τὸ γήπεδο - Μεταπολεμικὰ διαμορφώθηκε ὁ χῶρος τοῦ γηπέδου ποδοσφαίρου, στὴ βόρεια εἴσοδο τοῦ χωριοῦ, στὴν τοποθεσία ποὺ βρισκόταν τὸ παλιὸ μουσουλμανικὸ νεκροταφεῖο. Τὰ καλοκαίρια, μέχρι καὶ τὴ δεκαετία τοῦ 1960, στὸ χῶρο τοῦ γηπέδου, οἱ χωριανοὶ μετὰ τὸν θερισμὸ τοῦ σιταριοῦ ἔστηναν τὶς θημωνιὲς γιὰ νὰ ἔρθει νὰ ἀλωνίσει ἡ πατόζα τοῦ Ντουνούση. Στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1970, ὁ χῶρος τοῦ γηπέδου εἶχε χρησιμοποιηθεῖ γιὰ ἕνα διάστημα ὡς ἐργοτάξιο, γιὰ κατασκευὴ τσιμεντόλιθων καὶ δὲν γίνονταν ποδοσφαιρικοὶ ἀγῶνες.[2]

Τὸ νηπιαγωγεῖο - Στὰ ὅρια τοῦ χωριοῦ, στὴν ἔξοδο πρὸς τὴν Εἰδομένη, στὴν περιοχὴ τῆς «Βόλτας» καὶ τοῦ γηπέδου, τὸ 1970 χτίστηκε νηπιαγωγεῖο γιὰ τὰ παιδιὰ τοῦ χωριοῦ καὶ τῶν γύρω περιοχῶν, τὸ ὁποῖο λειτούργησε μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ’90. Ὁ χῶρος ποὺ χτίστηκε τὸ νηπιαγωγεῖο ἀποτελοῦσε στὸ παρελθὸν πλάτωμα γιὰ τὸ λίχνισμα τοῦ σιταριοῦ, μετὰ τὸν ἀλωνισμό, λόγω τῆς μεγάλης κι ἐπίπεδης ἐπιφάνειάς του, δεδομένου πὼς τότε δὲν ὑπῆρχε καὶ τὸ πευκοδάσος πίσω ἀπὸ τὸ προαύλιο τοῦ νηπιαγωγείου. Ὅταν σταμάτησε νὰ λειτουργεῖ τὸ νηπιαγωγεῖο, ἐλλείψει παιδιῶν, τὸ προαύλιό του μὲ τὶς κούνιες γινόταν στέκι τῶν ἐφήβων τοῦ χωριοῦ.

---

[1] Ἐφημερίδα «Μακεδονία» τῆς 8^ης Φεβρουαρίου 1963.

[2] Σὲ διήγησή του, ὁ κ. Ἀθανάσιος Πολιτούδης (2021), ἔλεγε γιὰ τὸ ὑπερβολικὸ βάρος ποὺ εἶχαν οἱ τσιμεντόλιθοι ποὺ κατασκεύαζε ὁ Κ. Καρύδης: «…οἱ συγχωριανοὶ μοῦ ζητοῦσαν νὰ τοὺς χτίσω τὶς ἀποθῆκες τους κι ἂν οἱ τσιμεντόλιθοι ἦταν ἀπὸ τοῦ «Καρύδα» δὲν ἀναλάμβανα …ἤτανε σκέτο σακάτεμα!»

     Ἡ περιοχὴ τοῦ γηπέδου, ἡ "βόλτα", ἡ δενδροφυτεία καὶ τὸ παλιὸ νηπιαγωγεῖο στὰ Πλάγια.

Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης (2010).

Ὑδροδότηση τοῦ χωριοῦ - Μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1970 ποὺ ξεκίνησε ἡ ἐγκατάσταση τοῦ δικτύου ὕδρευσης στὰ Πλάγια, οἱ χωριανοὶ ὑδρεύονταν ἀπὸ τὴ βρύση τῆς πλατείας ποὺ βρίσκεται μέχρι καὶ σήμερα ἔξω ἀπὸ τὴν ἐκκλησία. Ἄλλη βρύση βρισκόταν κοντὰ στὸ σπίτι τοῦ Τραγάρη, κάτω ἀπὸ τὸ ὕψωμα «Καστανιὰ» κι ἄλλη βρύση, τῆς ἐπάνω γειτονιᾶς, βρισκόταν κοντὰ στὸ σπίτι τοῦ Καραογλάνη. Ἀπὸ νωρὶς τὸ πρωὶ οἱ χωριανοὶ ἔφερναν στάμνες καὶ τενεκέδες γιὰ νὰ πάρουν σειρὰ προτεραιότητας γιὰ τὴ βρύση καὶ συχνὰ δημιουργοῦνταν μεταξύ τους διαπληκτισμοί. Οἱ κάτοικοι τῆς βόρειας ἄκρης τοῦ χωριοῦ ὑδρεύονταν ἀπὸ τὴν τοποθεσία «Σκοτωμένοι», ἀπὸ τὴν πηγὴ ποὺ ὑπῆρχε κάτω ἀπὸ τοὺς μεγάλους βράχους τῆς τοποθεσίας αὐτῆς. Γιὰ τοὺς «Σκοτωμένους» ξεκινοῦσαν οἱ γυναῖκες τοῦ χωριοῦ μὲ καζάνια καὶ στάμνες, γέμιζαν νερὸ γιὰ τὸ σπίτι τους κι ἔπλεναν ἐκεῖ τὰ ροῦχα. Οἱ θάμνοι τῆς περιοχῆς γέμιζαν φρεσκοπλυμένα ροῦχα ποὺ ἀπλώνονταν γιὰ στέγνωμα. Ἄλλοι συγχωριανοὶ προμηθεύονταν νερὸ ἀπὸ τὶς βρύσες τῶν τοποθεσιῶν τοῦ «Ἀλπμᾶν Τσεσμὲ» καὶ τῆς «Κρυόβρυσης» ποὺ βρίσκονταν ἔξω ἀπὸ τὸ χωριό, μεταφέροντας τὰ σκεύη τους μὲ τὰ γαϊδουράκια.

Ὁ δρόμος Εἰδομένης - Εὐζώνων[1] - Τὸ ἔτος 2007 διανοίχθηκε στὸ 4ο χιλιόμετρο τῆς ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Εἰδομένης - Ἀξιουπόλεως κοντὰ στὸ ὕψωμα «Σεμὲν ντὲ φέρ», ὁ νέος δρόμος 3,5 χιλιομέτρων ὅπου κατασκευάστηκε κι ἡ γέφυρα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ.

Ὁ νέος δρόμος ἑνώνει τὴν ἐθνικὴ ὁδὸ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων μὲ τὰ χωριά: Πλάγια, Εἰδομένη, Χαμηλό, Δογάνης, Φανὸς κ.ἄ. Ἄλλοτε, γιὰ νὰ φτάσει κανεὶς ἀπὸ τὴν περιοχή μας στὸ χωριὸ Εὔζωνοι ἢ γιὰ νὰ ταξιδέψει ὁδικῶς ἐκτὸς Ἑλλάδας, χρειαζόταν νὰ διανύσει ἀπόσταση μιᾶς ὥρας ἀφοῦ ἔπρεπε νὰ κατευθυνθεῖ πρὸς τὴν Ἀξιούπολη, ἀπὸ τὸν ἐπαρχιακὸ δρόμο, νὰ φτάσει στὸ Πολύκαστρο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ νὰ κατευθυνθεῖ πάλι πρὸς τὰ σύνορα. Μέχρι τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1960, γιὰ νὰ περάσει κάποιος ἀπὸ τὸν κάμπο τῶν Πλαγίων στὸν κάμπο τῶν Εὐζώνων, διέσχιζε τὸν Ἀξιὸ ποταμὸ μὲ βάρκα, τὸ «Σέλι», ποὺ ἦταν τοποθετημένη στὴν ὄχθη, περίπου 500 μέτρα ἀπὸ τὴ σημερινὴ γέφυρα τοῦ Ἀξιοῦ, μὲ κατεύθυνση τὸ χωριὸ Δογάνη. Ἡ βάρκα ἦταν μιὰ πλατφόρμα μεταλλικὴ ποὺ χωροῦσε ἕνα κάρο μὲ τὸ ἄλογο. Ἡ κατασκευὴ αὐτὴ κρεμόταν ἀπὸ τροχαλία σὲ ἰσχυρὸ συρματόσχοινο καὶ μετακινοῦνταν, ἀπὸ τὸν βαρκάρη ποὺ ἐργαζόταν ἐκεῖ, μὲ τὴ βοήθεια χοντρῶν σχοινιῶν.

---

[1] Ἐφημερίδα «Μακεδονία» τῆς 7^ης Σεπτεμβρίου 2007.

Ὁ Ἀξιὸς ποταμὸς (λήψη ἀπὸ τὴ γέφυρα στὴ διαδρομὴ Εὐζώνων - Πλαγίων).

Φωτογραφία: Θοδωρὴς Π. Μποράκης (2011).

Τὸ βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Ἐν Παιονία Κιλκὶς" τοῦ Θεόδωρου Π. Μποράκη ποὺ κυκλοφόρησε τὸν Ἰανουάριο 2022 σὲ ψηφιακὴ μορφή, διατίθεται δωρεάν. Γιὰ πληροφορίες διαβάστε στὴ δ/νση:

http://plagia-paionias.blogspot.com/2022/01/blog-post.html

Σημείωση: Τὰ ἀποσπάσματα μὲ τὴν μπλὲ γραμματοσειρὰ δὲν περιλαμβάνονται στὴν ὕλη τοῦ βιβλίου γιατί πρόκειται γιὰ στοιχεῖα ποὺ πληροφορήθηκα μετὰ τὴν ἔκδοσή του.