Σύγχρονη Παιονία [Από το βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Εν Παιονία Κιλκίς" του Θεόδωρου Π. Μποράκη (2022)]

Πηγή χάρτη: Δήμος Παιονίας

Ἔρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Πληροφορίες γιὰ τὸν ἐπισκέπτη - Τὰ Πλάγια καὶ οἱ περισσότερες περιοχὲς τῆς Παιονίας ἀπέχουν 1 ὥρα περίπου ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη. Οἱ κωμοπόλεις τῆς περιοχῆς Παιονίας εἶναι: ἡ Γουμένισσα, τὸ Πολύκαστρο καὶ ἡ Ἀξιούπολη.

Πρόσβαση στὴν περιοχὴ Παιονίας καὶ στὰ Πλάγια ὑπάρχει μέσω τῶν παρακάτω  διαδρομῶν:

α) Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη μέσω τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων (ἀπόσταση 78 χιλιομέτρων ἀπὸ τὰ Πλάγια). Λίγο πρὶν τὸ τελωνεῖο Εὐζώνων ὑπάρχει πινακίδα: πρὸς "Εἰδομένη" ποὺ κατευθύνει τοὺς ὁδηγοὺς ἀριστερά, στὸν νέο δρόμο 3,5 χιλιο-μέτρων καὶ στὴ συνέχεια, μετὰ τὴ γέφυρα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ, στὴν παλιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Εἰδομένης - Πλαγίων. (Ἀπόσταση 7,5 χιλιόμετρα ἀπὸ τὴ διασταύρωση ἐθνικῆς ὁδοῦ μὲ τὴν ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Εὐζώνων - Εἰδομένης μέχρι τὰ Πλάγια).

β) Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη μέσω τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων (ἀπόσταση 88 χιλιομέτρων ἀπὸ τὰ Πλάγια). Στὸ ὕψος τῶν διοδίων (παράκαμψη πρὸς Πολύκαστρο καὶ Κιλκίς), ὑπάρχει πινακίδα: πρὸς "Πολύκαστρο" ποὺ κατευθύνει τοὺς ὁδηγοὺς δεξιά, στὴν παλιὰ ἑπαρχιακὴ ὁδό. Στὴ διαδρομὴ γιὰ τὰ Πλάγια οἱ ἐπισκέπτες διέρχονται ἀπὸ τὶς κωμοπόλεις Πολύκαστρο, Ἀξιούπολη καὶ ἀπὸ τὸ χωριὸ Φανός.  

β1) Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη γιὰ τὸ Πολύκαστρο ὑπάρχει παράλληλη ἐναλλακτικὴ δια-δρομή, ἡ παλιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸς ποὺ ὁδηγεῖ στὸ Πολύκαστρο μέσω τῶν χωριῶν Γέφυρα, Πρόχωμα, Ἄσπρος, Λιμνότοπος. (Ἀπὸ τὴ διασταύρωση τοῦ χωριοῦ Γέφυρα, στὸ ὁδικὸ δίκτυο Θεσσαλονίκης - Γιαννιτσῶν, ἀπόσταση 35 χιλιόμετρα μέχρι τὸ Πολύκαστρο).

β2) Ἀπὸ τὸ Πολύκαστρο πρὸς τὰ Πλάγια ἂλλη ἐναλλακτικὴ διαδρομὴ εἶναι ἀπὸ τὴν παλιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Πολυκάστρου - Εὐζώνων, μέσω τῶν χωριῶν Πευκόδασος, Μικρό-δασος, Εὔζωνοι. (Ἀπόσταση 16 χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ Πολύκαστρο μέχρι τὴ διασταύρωση τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ μὲ τὴν ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Εὐζώνων - Εἰδομένης).

γ) Ἀπὸ τὴν κωμόπολη τοῦ Νομοῦ Πέλλας, Ἀριδαία μέχρι τὰ Πλάγια (ἀπόσταση 65 χιλιόμετρα), περιφερειακὰ τοῦ ὄρους Πάικο, μέσω τῶν χωριῶν Βορεινό, Νεοχώρι, Θηριόπετρα, Νότια, Περίκλεια, Ἀρχάγγελος, Καταρράχτες Σκρά, Σκρά, Φανός.

δ) Ἀπὸ τὴ Γουμένισσα πρὸς τὰ Πλάγια, ἐναλλακτικὴ διαδρομὴ μὲ ἀνάβαση στὸ ὄρος Πάικο μέσω τῶν χωριῶν Γρίβα, Καστανερή, Λιβάδια, Ἀρχάγγελος, Καταρράχτες Σκρά, Σκρά, Φανός. (Ἀπόσταση 63 χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς Γουμένισσας μέσω τῆς ὁδοῦ Κακάβου [ἐπαρχιακὴ ὁδὸς Ἀξιουπόλεως - Λιβαδίων] μέχρι τὰ Πλάγια).

ε) Ἀπὸ τὸ Κιλκίς, μέσω τῆς ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Κιλκὶς - Ἀξιουπόλεως, διαδρομὴ μέσω τῶν χωριῶν: Μεταλλικό, Μεγάλη Βρύση, Βαπτιστής, Χωρύγι, Βαφιοχώρι, Νέα Καβάλα. (Ἀπόσταση 26 χιλιομέτρων ἀπὸ τὴ διασταύρωση τῆς ὁδοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου (Κιλκὶς) καὶ ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Κιλκὶς Ἀξιουπόλεως, μέχρι τὴ γέφυρα Πολυκάστρου καὶ Νέας Ἐθνικῆς Ὁδοῦ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων). 

Τὸ γεωγραφικὸ στίγμα τῶν Πλαγίων εἶναι: 41.0763889^ο, 22.4891667^ο

 

Διαμονή - Γιὰ διαμονὴ στὴν Παιονία ὑπάρχουν διαθέσιμα ξενοδοχεῖα στὶς παρακάτω περιοχές:

α) Στὴν περιοχὴ Κοτζὰ Ντερὲ (στὸν ἐπαρχιακὸ δρόμο Ἀξιουπόλεως - Πλαγίων, δίπλα στὴ γέφυρα τοῦ ὁμώνυμου παραπόταμου, περίπου 10 λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

β) Στὸ χωριὸ Εὔζωνοι (10 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

γ) Στὴν κωμόπολη Πολύκαστρο (25 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

δ) Στὴν κωμόπολη Γουμένισσα (30 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

ε) Στὸ χωριὸ Σκρὰ, ἐνοικιαζόμενα δωμάτια (30 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

Περιοχὲς φυσικοῦ κάλλους

Ἀξιὸς ποταμός - Στοὺς ἐπισκέπτες ποὺ εἶναι περιπατητές, δρομεῖς ἢ διαθέτουν ὀχήματα «ἐκτὸς δρόμου» εἶναι προσβάσιμη ἡ διαδρομὴ κατὰ μήκος τῆς δυτικῆς ὄχθης τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ, ἀπόστασης 12 χιλιομέτρων, ἀπὸ τὸ παλιὸ ὑδραγωγεῖο τοῦ Πολυκάστρου μέχρι τὴν τοποθεσία τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονα Μικροδάσους, δηλαδὴ μέχρι τὴν περιοχὴ ποὺ ἔμεινε μὲ τὴν ὀνομασία "Τὰ στενὰ τῆς Τσιγγάνας". Στὴ δυτικὴ ὄχθη τοῦ Ἀξιοῦ, ἀπὸ τὸ χωριὸ Μικρόδασος, εἶναι προσβάσιμο τὸ ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονα.

Ο Αξιός ποταμός. Φωτογραφία: Θοδωρής Π. Μποράκης.

Ὄρος Πάικο - Τὸ ὄρος Πάικο βρίσκεται στὴν κεντρικὴ Μακεδονία, στὰ σύνορα τῶν νομῶν Πέλλας καὶ Κιλκίς, μὲ κορυφὴ τὴν Γκόλα Τσούκα σὲ ὑψόμετρο 1.650 μέτρων. Συνδέεται στὰ ἀνατολικὰ μὲ τὸ ὄρος Βόρρα ἐνῶ στὰ ἀνατολικά του ἔχει τὴν κοιλάδα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ. Τὸ Πάικο ἔχει πλούσια βλάστηση καὶ ἀρκετὲς πηγὲς κι ἀπὸ βορρὰ πρὸς νότο ἀποτελεῖται ἀπὸ τὶς κορυφὲς: Σκρὰ (1.097μ.), Τσούμα (1.219 μ.), Βερτόπια (1.490 μ.), Πύργος (1.494 μ.), Κάντασι ἢ Καντάστι (1.607 μ.) καὶ Γκόλα Τσούκα (1.650 μ.). Διαθέτει τὸ μεγαλύτερο δάσος καστανιᾶς τῆς Ἑλλάδας ἀφοῦ ὑπάρχουν περὶ τὰ 4.500 στρέμματα καστανιῶν, ἐκ τῶν ὁποίων τὰ 2.500 εἶναι καλλιεργήσιμα. Ἔχουν καταμετρηθεῖ 57 διαφορετικὰ εἴδη πεταλούδας στὸ Πάικο, ἀναδεικνύοντας τὸν πλοῦτο τῆς ἐντομοπανίδας τῆς περιοχῆς. Ξεχωριστὴ θέση στὴν πανίδα τοῦ βουνοῦ ἔχει τὸ ἀγριο-γούρουνο ποὺ συναντάται σὲ ὅλο τὸ Πάικο. Ἡ χλωρίδα ἀποτελεῖται ἀπὸ περίπου 2.500 δείγματα φυτῶν. Τὰ δέντρα ποὺ καλύπτουν τὸ Πάικο εἶναι κυρίως καστανιές, ὀξιές, πεῦκα, δρῦς, κέδροι, ἰτιές, λεῦκες, σημύδα. Ἀραιότερα συναντώνται: πλατάνια, μηλιές, καρυδιὲς καὶ κισσοὶ ἐνῶ εἶναι πλούσιο σὲ φτέρες καὶ σὲ ποικιλίες μανιταριῶν.

Λίμνη Μεταλλείου - Βορειότερα ἀπὸ τὴν Ἀξιούπολη βρίσκεται ἡ τεχνητὴ λίμνη μήκους 2 χλμ. καὶ βάθους 35μ., γνωστὴ καὶ ὡς «Λίμνη Μεταλλείου». Προκαλεῖ τὸ ἐνδιαφέρον τῶν ψαράδων λόγω τοῦ πλούτου της σὲ πέστροφες. Σὲ μικρὸ ὕψωμα, δίπλα στὴ λίμνη, εἶναι προσβάσιμο τὸ ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἀπὸ τὸ χωριὸ Πηγὴ ἀπέχει περίπου 9 χιλιόμετρα. Ἄλλη δασικὴ διαδρομὴ: ἀριστερὰ μετὰ τὴν γέφυρα τοῦ παραπόταμου Κοτζᾶ Ντερέ, στὸ δρόμο Ἀξιουπόλεως - Πλαγίων.

Καταρράκτες τοῦ Σκρᾶ(Γαλάζια Λίμνη) - Ἔγινε δημοφιλὴς προορισμὸς γιὰ τὴ νεολαία στὴ δεκαετία τοῦ 2010. Βρίσκεται λίγο ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ Σκρά, πρὸς χωριὸ Ἀρχάγγελο. Μετὰ τὴν πινακίδα «Καταρράκτες Σκρά», ἀκολουθοῦν 700 μέτρα χωματόδρομου, ἡ ξύλινη γέφυρα πρὸς τὸ πέτρινο μονοπάτι ποὺ ἀνηφορίζει πρὸς τοὺς καταρράκτες καὶ λίγα μέτρα πιὸ πάνω ὑπάρχει ἡ λίμνη μὲ βάθος περίπου 4 μέτρα ὅπου τὰ νερὰ τοῦ ποταμοῦ πέφτουν ἀπὸ ὕψος 10 μέτρων. Ἡ περιοχὴ προσφέρεται γιὰ κολύμπι καὶ γιὰ περίπατο.

Ἄλλες περιοχὲς φυσικοῦ κάλλους - α) Ἡ διαδρομὴ ἀπὸ τὴ Γουμένισσα μέχρι τὸ χωριὸ Λιβάδια στὸ Πάικο. β) Ἡ περιοχὴ στὴ γέφυρα τοῦ Μεγάλου Ρέματος (Κοτζᾶ Ντερὲ) στὴ διαδρομὴ ἀπὸ Ἀξιούπολη πρὸς Πλάγια. γ) Ὁ λόφος Ραβινὲ στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Χαμηλό. δ) Τὸ ὕψωμα «412» στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Φανός. ε) Ἡ περιοχὴ «πλατάνια» στὴ διαδρομὴ Εἰδομένης - Δογάνη. στ) Ἡ περιοχὴ «ἁγίασμα Ἁγίας Παρασκευῆς» ἔξω ἀπὸ τὰ Πλάγια. ζ) Ἡ περιοχὴ τοῦ παρεκκλησίου τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς στὸ χωριὸ Δογάνη. η) Ἡ περιοχὴ στὴ γέφυρα τῆς Γοργόπης. θ) Στὴ διαδρομὴ ἀπὸ τὴ Γουμένισσα πρὸς τὸ χωριὸ Κάρπη ἡ τοποθεσία«Δύο Ποτάμια». ι) Τὸ πάρκο τοῦ χωριοῦ Κάρπη κ.ἂ.

 

Ἀξιοθέατα Παιονίας

Ἱεροὶ Ναοὶ καὶ Ἱερὲς Μονὲς[1]

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Δημητρίου στὴν Ἀξιούπολη - Ἀποτελεῖ ἱστορικὸ διατηρητέο μνημεῖο τοῦ 19^ου αἰώνα καὶ βρίσκεται σὲ ὑπερυψωμένο λόφο, στὸ κέντρο τῆς πόλης. Στὸν ἴδιο λόφο εἶναι τὸ κοιμητήριο καὶ τὸ στρατιωτικὸ κοιμητήριο τῆς μάχης τοῦ Σκρᾶ (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος). Ὁ ναὸς εἶναι ἐπισκέψιμος σὲ συνεννόηση μὲ τοὺς ἱερεῖς.

Ἱερὸς Ναὸς τῆς Παναγίας «Ἄξιον Ἐστὶ» στὴν Ἀξιούπολη - Λειτουργεῖ ἀπὸ τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 2016, πρόκειται γιὰ ἕναν μοναδικό, στὴν ἀρχιτεκτονική, ἱερὸ ναὸ μὲ ἰδιαίτερη ἁγιογράφηση ἀπὸ τὸν Πειραιώτη ἁγιογράφο Κωνσταντῖνο Βαφειάδη.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Γεωργίου στὴ Γουμένισσα - Ἡ κατασκευή του χρονολογεῖται τὸ 1862, ὅπως ἀναφέρει ἐπιγραφὴ ποὺ σώζεται στὸν ναό. Πρόκειται γιὰ τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλικὴ μὲ ξύλινο ζωγραφιστὸ τέμπλο, ἄμβωνα μὲ ξυλόγλυπτη βάση καὶ μὲ ζωγραφικὴ διακόσμηση στὶς ὀροφὲς καὶ ἀποτελεῖ μοναδικὸ παράδειγμα αὐτοῦ τοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ τύπου γιὰ τὴν Περιφερειακὴ Ἑνότητα Κιλκίς. Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μεγάλου Πολέμου εἶχε μετατραπεῖ σὲ νοσοκομεῖο τοῦ γαλλικοῦ στρατοῦ.[2]

Ἱερὸς Ναὸς Ταξιαρχῶν Γαβριῆλ καὶ Μιχαῆλ στὴ Γερακώνα - Τρίκλιτη βασιλικὴ τοῦ 19^ου αἰώνα, διαστάσεων 18μ χ 10μ.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Νικολάου στὴ Γοργόπη - Στὸν ναὸ σώζονται κειμήλια ἀπὸ τὸ 1802, χρονιὰ κατὰ τὴν ὁποία χτίστηκε ὁ μεταβυζαντινὸς ναὸς σὲ ρυθμὸ τρίκλιτης βασιλικῆς. Στὸ ἐσωτερικό του διατηρεῖται σὲ πολὺ καλὴ κατάσταση ὁ διάκοσμος τοῦ 19^ου αἰώνα.

Ἱερὸς Nαὸς Ἁγίου Ἀθανασίου στὴ Γρίβα - Ὁ ναὸς χτίστηκε στὶς ἀρχὲς τοῦ 19^ου αἰώνα σὲ ρυθμὸ τρίκλιτης βασιλικῆς καὶ ξεχωρίζει γιὰ τὸ ξυλόγλυπτο τέμπλο καὶ τὶς τοιχο-γραφίες του.

Ἱερὸς Ναὸς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὴν Κούπα - Ὁ ναὸς εἶναι χτισμένος τὸ πρῶτο μισὸ τοῦ 19^ου αἰώνα στὸ ρυθμὸ τῆς τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικῆς. Τὸ ἐσωτερικό του σώζεται στὴν ἀρχική του μορφὴ καὶ ἀποτελεῖ μοναδικὴ μαρτυρία αὐτῶν τῶν χρόνων στὴν περιοχή.

Ἱερὸς Ναὸς Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης στὴ Μεσιά - Διατηρητέο μνημεῖο στὸ ὁποῖο ἔχει ἐνσωματωθεῖ μουσουλμανικὸ τέμενος 15^ου - 16^ου αἰώνα.

Ἱερὸς Ναὸς Γεννήσεως Θεοτόκου στὸ Ὀμαλὸ τοῦ Πενταλόφου - Εἶναι χτισμένος τὸ 1856 καὶ στὸ ἐσωτερικό του διατηροῦνται τοιχογραφίες μὲ εἰκόνες τῆς ἴδιας ἐποχῆς.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου στὸν Πεντάλοφο - Μεταβυζαντινὴ τρίκλιτη βασιλικὴ διαστάσεων 14μ χ 9μ, χτισμένη γύρω στὰ 1850. Στὸ ἐσωτερικό της σώζονται τοιχογραφίες καὶ τέμπλο μὲ εἰκόνες Κουλακιωτῶν ζωγράφων.

Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στὴν Τούμπα - Πρόκειται γιὰ μεταβυζαντινὴ τρίκλιτη βασιλική, διαστάσεων 10,5μ χ 10μ, χτισμένη γύρω στὰ 1800 μὲ ἐξωτερικὴ στοὰ στὴ νότια καὶ δυτικὴ πλευρά. Στὸ ἐσωτερικό της διατηρεῖται ξυλόγλυπτο τέμπλο, ἀναλόγια καὶ ὁρισμένες εἰκόνες τοῦ 1805 - 1806.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Kυριακῆς στὴ Φιλυριά - Εἶναι μεταβυζαντινὴ τρίκλιτη βασιλικὴ ἐκκλησία διαστάσεων 12,5μ χ 8μ, μὲ κόγχη ποὺ ἔχει ἐξωτερικὰ τυφλὰ ἀψιδώματα καὶ ἡ κατασκευή της χρονολογεῖται στὰ 1860.

Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας στὴ Γουμένισσα - Ἀποτελεῖ καὶ τὴν ἔδρα τῆς Μητρόπολης Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καὶ Πολυκάστρου. Τὸ μοναστήρι, ποὺ σήμερα εἶναι ἀνδρικὸ κοινόβιο καὶ προσκυνηματικὸς χῶρος, στὰ πρώτα χρόνια τῆς λειτουργίας του ἦταν καθολικὸ καὶ παραχωρήθηκε στὴ Μονὴ Ἰβήρων τοῦ Ἁγίου Ὄρους τὸ 1346 μ.Χ., ἐνῶ ἀποτέλεσε τὴν ἀφορμὴ γιὰ τὴν ἵδρυση τῆς ὁμώνυμης πόλης. Ἡ θαυματουργὴ Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς ἐπονομαζόμενης καὶ Γουμένισσας τιμάται 4 φορὲς τὸν χρόνο: Τῆς Ὑπαπαντῆς στὶς 2 Φεβρουαρίου (μὲ ἀγρυπνία). Τὴν πρώτη Κυριακὴ τοῦ Μαρτίου (μὲ λιτανεία). Τὴν τρίτη μέρα τοῦ Πάσχα (μὲ λιτανεία). Τὸ τριήμερο 15 (ἐορτὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου), 16 & 17 Αὐγούστου (ἐορτὴ Μεταστάσεως Θεοτόκου).

Τηλέφωνο 23430 43363. Ε-mail: imgap@imgap.gr, ιστοσελίδα http://www.imgap.gr

Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Νικοδήμου στὸν Πεντάλοφο - Βρίσκεται σὲ μία ἀπὸ τὶς πλαγιὲς τοῦ ὄρους Πάικο, σὲ ὑψόμετρο 700 περίπου μέτρων, πάνω ἀπὸ τὸν οἰκισμὸ Πενταλόφου Γουμένισσας. Τὸ Μοναστήρι εἶναι μετόχι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας Ἁγίου Ὄρους καὶ θεμελιώθηκε τὸ 1981. Ὁ κεντρικὸς ναὸς εἶναι διπλὸς καὶ τὸ ἄνω ἐπίπεδό του εἶναι ἀφιερωμένο στὸν Ἅγιο Νικόδημο, ἐνῶ τὸ ἰσόγειο τμῆμα εἶναι ἀφιερωμένο στοὺς Ἁγίους Ραφαήλ, Εἰρήνη καὶ Νικόλαο. Ἐορτάζει στὶς 14 Ἰουλίου. Πεντάλοφο, Γουμένισ- σα, 61300. Τηλέφωνο 23430 20545.

Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίων Ραφαῆλ,Νικολάου καὶ Εἰρήνης στὴ Γρίβα - Ἡ Μονὴ εἶναι χτισμένη σὲ ὑψόμετρο 600 μέτρων, στὶς κατάφυτες πλαγιὲς τοῦ ὄρους Πάικο, στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Γρίβα. Τὸ μοναστήρι εἶναι ἀνδρικὸ καὶ ἱδρύθηκε τὸ 1992. Στὴ Μονὴ φυλάσ-σονται Ἅγια Λείψανα τῶν Ἁγίων Ραφαῆλ, Νικολάου καὶ Εἰρήνης, τῆς Ἁγίας Μαρίας Μαγδαληνῆς τῆς Μυροφόρου καὶ μικρὸ τεμάχιο Τιμίου Ξύλου. Ἡ Μονὴ πανηγυρίζει τὴ Δευτέρα τοῦ Πάσχα (ἀπόγευμα) καὶ τὴν Τρίτη τῆς Διακαινησίμου (Τρίτη τοῦ Πάσχα), ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία τελειώθηκαν μαρτυρικὰ οἱ Ἅγιοι στὴ Θερμὴ τῆς Λέσβου τὸ 1463. T.K. 613 00, Γρίβα. Ἠλεκτρονικὸ ταχυδρομεῖο: agiosrafailgriva @gmail.com

Τηλέφωνο: 23430 20270. Ἱστοσελίδα: http://www.moni-agiou-rafail.gr.

---

[1] Διαρκὴς κατάλογος τῶν κηρυγμένων ἀρχαιολογικῶν χώρων καὶ μνημείων τῆς Ἑλλάδος. Ἱστοσελίδα http://listedmonuments.culture.gr/result_declarations.php

[2] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

Μνημεῖα καὶ μουσεῖα

Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίαςστὴν Ἀξιούπολη - Τὸ μουσεῖο στεγάζεται στὸ παλαιὸ δημοτικὸ σχολεῖο τῆς Ἀξιούπολης, σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς πόλης. Τὸ μουσεῖο, ποὺ διοικεῖται ἀπὸ τὴν Ἑταιρία Ἀνάπτυξης Πολιτισμοῦ - Τουρισμοῦ Ἀξιούπολης, ἀναπτύσσει ἐνεργὸ δράση στοὺς τομεῖς τῆς μελέτης τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος καὶ τῆς διαφύλαξης τῆς πολύτιμης κληρονομιᾶς τοῦ φυσικοῦ πλούτου τῆς περιοχῆς. Περι-λαμβάνει συλλογὲς μὲ θέμα τὸ περιβάλλον καὶ τὸν φυσικὸ πλοῦτο τῆς περιοχῆς καὶ εὐρύτερα. Τὰ ἐκθέματα τοῦ μουσείου παρουσιάζονται στὶς ἑνότητες: βοτανική, πανίδα, γεωλογία, παλαιοντολογία, πετρώματα καὶ ὀρυκτολογία. Δ/νση: Ἀξιούπολη, Τ.Κ. 61400, Τηλέφωνο γιὰ τοὺς ἐπισκέπτες: 23430 31656, Email: museumax@otenet.gr.

Ἀρχαιολογικὸς χῶρος Εὐρωποῦ[1]- Ὁ χῶρος βρίσκεται δίπλα στὸ χωριὸ Εὐρωπός. Οἱ ἀνασκαφὲς ἔφεραν στὸ φῶς τὴν ἀρχαία νεκρόπολη καὶ τὴν προϊστορική της πόλη, ἡ ὁποία κατοικήθηκε ἀπὸ τὸν 6^ο αἰώνα π.Χ. μέχρι τὸ τέλος τῆς ἀρχαιότητας. Ἀνάμεσα στὰ εὐρήματα ποὺ ἀποδεικνύουν τὴ μεγάλη σημασία τῆς ἀρχαίας πόλης καὶ τὶς ἐπαφές της μὲ τὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα, βρίσκεται καὶ ὁ περίφημος Κοῦρος. Πρόκειται γιὰ κυκλαδίτικης τεχνοτροπίας ἄγαλμα σημαντικοῦ πολίτη, σὲ φυσικὸ μέγεθος, ποὺ ἐκτίθεται σήμερα στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τοῦ Κιλκίς. Ἐντὸς τοῦ ἀρχαιολογικοῦ χώρου, στὴν ἀρχική τους θέση θὰ δεῖτε ἐντυπωσιακοὺς ρωμαϊκοὺς τάφους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ περισσότεροι εἶναι ἀκτέριστοι. Στοὺς κτερισμένους βρέθηκαν ἀγγεῖα, ὅπλα, ἐργαλεῖα, κοσμήματα, νομίσματα καὶ εἰδώλια, ποὺ μᾶς δίνουν πληροφορίες γιὰ τὰ ταφικὰ ἔθιμα τῆς ἐποχῆς. Ἡ ἐπίσκεψη στὸν αρχαιολογικό χῶρο εἶναι δυνατὴ μόνο κατόπιν ἐπικοινωνίας μὲ τὴν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Κιλκίς.

Τηλέφωνα: 2310 801402, 23410 22477 efakil@culture.gr

Ταφικὸς τύμβος στὴ Μεσιά - Βρίσκεται στὴ χώρα τῆς ἀρχαίας Εὐρωποῦ κι ἔχει διάμετρο 32 μέτρων καὶ ὕψος 5 μέτρων. Ἀποτελεῖ πιθανότατα τάφο ἐπιφανοῦς μέλους τῆς περιοχῆς κατὰ τὸν 3^ο ἢ 4^ο αἰώνα π.Χ.[2]

Μουσεῖο Α΄ ΠαγκοσμίουΠολέμου καὶ Μάχης Σκρᾶ, στὸ Σκρά - Τὸ μουσεῖο λειτουργεῖ ἀπὸ τὸν Μάϊο τοῦ 2002 σὲ εἰδικὰ διαμορφωμένο χῶρο. Ἡ ἔκθεση τοῦ Μουσείου, παρουσιάζει κειμήλια, φωτογραφίες καὶ ἱστορικὰ ἔγγραφα ἀπὸ τὸ Μακεδονικὸ Μέτωπο τοῦ Α' Παγκοσμίου Πολέμου καθὼς καὶ ἀπὸ τὴν καθοριστικὴ γιὰ τοὺς Ἕλληνες νικηφόρα μάχη τοῦ Σκρᾶ, τὴν πασίγνωστη νικηφόρα μάχη τῆς 17^ης Μαϊου τοῦ 1918, μία ἀπὸ τὶς σκληρότερες τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου. Γιὰ τὴν ἐπίσκεψη στὸ μουσεῖο ἀπαιτεῖται προγραμματισμὸς ραντεβοὺ μὲ τὸ Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίας.

Τηλέφωνο 23430 31656, Fax : 23430 31484 e-mail: museumax@otenet.gr[3]

Λαογραφικὸ μουσεῖο Γουμένισσας - Τὸ 1991, ὁ Χρῆστος καὶ ἡ Κατερινα Ἀλευρᾶ ἵδρυσαν τὸ μουσεῖο λαογραφίας στὴ Γουμένισσα. Στεγάζεται σὲ ἕνα νέο διώροφο κτίριο στὸν δρόμο ἀπὸ τὴ Γουμένισσα πρὸς τὸ χωριὸ Γρίβα, καὶ ὁ σκοπός του εἶναι νὰ συντηρήσει τὴ λαϊκὴ παράδοση καὶ τὸν πολιτισμὸ καὶ νὰ μυήσει τὴ νεώτερη γενιὰ στὰ μυστικὰ καὶ τὶς ὀμορφιὲς τοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ.

Δ/νση: Δημητρίου Κακάβου 18, τηλέφωνο 23430 41362 / 41525.

Λαογραφικὸ μουσεῖο Γοργόπης - Ἡ ἔκθεση παρουσιάζει ἀντικείμενα οἰκιακῆς χρήσης (ἀργαλειό, πινακοτὲς κ.ἂ.) ποὺ ἔφεραν οἱ κάτοικοι, ἀπὸ τὶς ἀλησμόνητες πατρίδες (Μ. Ἀσία, Πόντο, Θράκη) καὶ τὰ χρησιμοποιοῦσαν μέχρι τὶς δεκαετίες τοῦ 1970 καὶ τοῦ 1980. Γιὰ τὴν ἐπίσκεψη στὸ μουσεῖο ἀπαιτεῖται νὰ προγραμματιστεῖ ραντεβοὺ μὲ τὸ Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίας.

Τηλέφωνο 23430 31656, Fax: 23430 31484, e-mail: museumax @ otenet.gr

Στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο πεσόντων Σκρᾶ - Ραβινὲ στὴν Ἀξιούπολη - Τὸ στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο τῆς Ἀξιούπολης βρίσκεται δίπλα στὸ δημοτικὸ νεκροταφεῖο ἀλλὰ διαθέτει ξεχωριστὴ εἴσοδο. Στὸ στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο ἔχουν ταφεῖ μαχητὲς καὶ στελέχη τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ποὺ ἔπεσαν μαχόμενοι στὶς μάχες τοῦ Σκρᾶ καὶ τοῦ Ραβινέ. Στὴν εἴσοδο τοῦ νεκροταφείου ὑπάρχουν μαρμάρινες ἐπιγραφὲς ποὺ ἀναφέρουν: (ἀριστερὰ τῆς εἰσόδου) "Στρατιωτικὸν νεκροταφεῖον πεσόντων εἰς Σκρὰ καὶ Ραβινὲ (1916 - 1918)". (Δεξιὰ τῆς εἰσόδου) "Ἀνηγέρθη ὑπὸ Κοινότητος Ἀξιουπόλεως τῇ συνεισφορᾷ τῶν κατοίκων καὶ τῇ εὐγενῇ συμβολῇ τοῦ Διοικητοῦ ὑποτομέως Ἀξιοῦ Μπασιάκου Σωτηρίου 1939".[4]

Βρετανικὸ κοιμητήριοστὸ Πολύκαστρο - Βρίσκεται δίπλα στὰ δημοτικὰ κοιμητήρια Πολυκάστρου. Σὲ μαρμάρινες πλάκες, δεξιὰ κι ἀριστερὰ τῆς εἰσόδου, ἀναγράφονται: «Βρεττανικὸν στρατιωτικὸν κοιμητήριον - Ἡ γῆ ὅπου κεῖται τὸ κοιμητήριον τοῦτο, φόρος εὐγνωμοσύνης τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἐδόθη πρὸς αἰωνίαν ἀνάπαυσιν τῶν κατὰ τὸν πόλεμον 1914 - 1918 ἐνδόξως πεσόντων μαχητῶν τῶν συμμαχικῶν στρατῶν. Τιμὴ καὶ δόξα εἰς αὐτούς». Καὶ ὁμοίως στὴν Ἀγγλικὴ γλώσσα: «BRITISH MILITARY CEME-TERY The land on which this cemetery stands in the free gift of the Greek people for the perfetual resting place of thode of thw allied armies who fell in the war of 1914 - 1918. And are honoured here.»[5]

Μεταβυζαντινὸ λουτρὸ Πολυκάστρου - Πρόκειται γιὰ ἀνασκαφὴ ἀνάδειξης τοῦ μετα-βυζαντινοῦ λουτροῦ Πολυκάστρου τοῦ 14^ου αἰώνα. Ἡ τοιχοποιία τοῦ μνημείου ποὺ εἶναι ἀνάλογη μὲ τὴ Βυζαντινὴ κι αὐτὴ τῶν πρώιμων Ὀθωμανικῶν κτισμάτων τῆς Θεσσαλονίκης, Βέροιας, Σερρῶν, τὸ τοποθετεῖ χρονολογικὰ στὴν πρώιμη Τουρκοκρατία. Βρίσκε-ται στὴ νότια πλευρὰ τοῦ Πολυκάστρου, στὴν ὁδὸ Πάικου, κοντὰ στὴν ἔξοδο πρὸς τὴν παλαιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων.[6]

Ἅλλα μνημεῖα τῆς Παιονίας -[7]^, [8]

α) Τὸ παλαιὸ διδακτήριο Γουμένισσας ποὺ χτίστηκε τὸ  1894  μὲ  δαπάνες  τοῦ  προύχοντα  Θάνου  Ζελέγκου καὶ στέγασε τὸ πρῶτο ἑλληνικὸ σχολεῖο κατὰ τὴν Τουρκοκρατία κι ἀργότερα, στὸν Μεγάλο Πόλεμο, ἀποτέλεσε νοσοκομεῖο τοῦ γαλλικοῦ στρατοῦ. 

β) Τὸ διασυμμαχικὸ μνημεῖο 1916 - 1918 στὴν περιοχὴ Εὐζώνων. 

γ) Τὸ μνημεῖο πεσόντων 1917 - 1918 στὴν Ἀξιούπολη ποὺ φιλοτέχνησε ὁ γλύπτης Δημοσθένης Γ. Παπαγιάννης ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, τὸ ἔτος 1926. 

δ) Τὸ μνημεῖο πεσόντων τοῦ 1917, στὸν λόφο Ραβινέ, ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ Χαμηλό. 

ε) Τὸ μνημεῖο πεσόντων τοῦ 1918, στὸ Σκρά. 

στ) Τὸ μνημεῖο Γάλλων πεσόντων 1916 - 1917 στὴν ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων, στὸ παλιὸ χωριὸ Δρέβενο.

ζ) Τὸ μνημεῖο Γάλλων πεσόντων 1916 - 1917 στὴν περιοχὴ Τσάνγκα στὸ χωριὸ Φανός. 

η) Ἡ βρύση στὴν κεντρικὴ πλατεία τῆς Γουμένισσας ποὺ κατασκεύασαν οἱ Γάλλοι στρατιῶτες τὸ 1918, σὲ ἀνάμνηση τῶν νεκρῶν συμπατριωτῶν τους στὶς μάχες τῆς περιοχῆς. 

θ) Τὸ γαλλικὸ ταφικὸ μνημεῖο στὴ Γουμένισσα. 

ι) Τὸ μνημεῖο ἡρώων Ἐθνικῶν Ἀγώνων Πολυκάστρου, στὸ κέντρο τῆς πόλης. 

ια) Ὁ Ναὸς Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν τοῦ χωριοῦ Μικρὸ Δάσος ποὺ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μεγάλου Πολέμου εἶχε μετατραπεῖ σὲ νοσοκομεῖο ἀπὸ τὸν βρετανικὸ στρατὸ. 

ιβ) Τὰ ἀπομεινάρια τοῦ παλιοῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὸ χωριὸ Πευκόδασος ποὺ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μεγάλου Πολέμου εἶχε μετατραπεῖ σὲ νοσοκομεῖο ἀπὸ τὸν γαλλικὸ στρατό κ.ἂ.

 

Δραστηριότητες

Θρησκευτικὲς ἐκδηλώσεις

α) Στὶς 17 Ἰανουαρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Ἀντωνίου στὴ Γρίβα. β) Μετὰ τὸ Πάσχα γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ζωοδόχου Πηγῆς στὴ Φιλυριά. γ) Στὶς 21 Μαΐου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης στὴ Γοργόπη. δ) Στὶς 29 Ἰουνίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίων Πέτρου καὶ Παύλου στὸν Στάθη. ε) Στὶς 7 Ἰουλίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίας Κυρια-κῆς στὴ Φιλυριά. στ) Στὶς 14 Ἰουλίου γιορτάζει ἡ Ἱ.Μ. Ὁσίου Νικοδήμου στὸν Πεντάλοφο. ζ) Στὶς 26 Ἰουλίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίας Παρασκευῆς στὰ Πλάγια. η) Στὶς 27 Ἰουλίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Παντελεήμωνα στὸ Μικρόδασος. θ) Στὶς 6 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στὴ Μεταμόρφωση. ι) Στὶς 15 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στοὺς Εὐζώνους. ια) Στὶς 15 Αὐγούστου γιορτάζει ἡ Ἱ.Μ. Παναγίας στὴ Γουμένισσα. ιβ) Στὶς 23 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὸν Εὐρωπό. ιγ) Στὶς 29 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἀγίου Ἰωάννου Προδρόμου στὸν Φανό. ιδ) Στὶς 8 Σεπτεμβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Γενεσίου τῆς Θεοτόκου στὴν Εἰδομένη. ιε) Στὶς 14 Σεπτεμβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ὑψώσεως Τιμίου Σταυροῦ στὸ Χαμηλό. ιστ) Στὶς 26 Ὀκτωβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Δημητρίου στὸν συνοικισμὸ Δογάνη. ιζ) Στὶς 26 Ὁκτωβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Δημητρίου στὸ Σκρά. ιη) Στὶς 6 Νοεμβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Νικολάου στὴ Γοργόπη.

Ἄλλες θρησκευτικὲς ἐκδηλώσεις - Κάθε Μεγάλη Παρασκευὴ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Νικοδήμου, στὸν Πεντάλοφο, γίνεται ἡ ἀναπαράσταση τῆς Σταύρωσης.

---

[1] Ἱστοσελίδα filoxeno.com

[2] Ἐφημερίδα «Ναυτεμπορικὴ» τῆς 22^ας Ἰανουαρίου 2021.

[3] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

[4] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

[5] Στὸ ἴδιο.

[6] Διαρκὴς κατάλογος τῶν κηρυγμένων ἀρχαιολογικῶν χώρων καὶ μνημείων τῆς Ἑλλάδος.

Ἱστοσελίδα http://listedmonuments.culture.gr/result_declarations.php

[7] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

[8] Ἱστοσελίδα «Ὁδυσσεύς». http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=20073

Πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις

α) Τὸ «Κουρμπάνι» τοῦ Ἀγίου Τρύφωνα τὸν Φεβρουάριο στὴ Γουμένισσα. β) Οἱ ἐκδηλώσεις γιὰ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα στὴ Γουμένισσα. γ) Τὸ «Κουρμπάνι» στὴ γιορτὴ τοῦ Ἀγίου Γεωργίου στὸν Εὔρωπο. δ) Τὸ «Κουρμπάνι» στὸ Πολύκαστρο, τὴ Δευτέρα μετὰ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. ε) Τέλη Μαΐου «Γιορτὴ κερασιοῦ» στὴ Φιλυριά. στ) Τὰ «Πολύκαστρινά», στὸ Πολύκαστρο τὸν Ἰούνιο. ζ) Τὸ «Κουρμπάνι» στὸν Ἅγιο Πέτρο, τέλη Ἰουλίου. η) Τὰ «Θεοτόκια» στὴ Γουμένισσα, τὸ 2^ο δεκαήμερο τοῦ Αὐγούστου. θ) Τὸ «Ἀντάμωμα τῶν Βλάχων» στὰ Λιβάδια Πάικου στὶς 15 Αὐγούστου. ι) Τὰ «Ἀξιουπολίτικα» στὴν Ἀξιούπολη, τὸ 3^ο δεκαήμερο Αὐγούστου. ια) Τὰ «Εὐρωπιώτικα» στὸν Εὐρωπό, τὸ 3^ο δεκαήμερο Αὐγούστου. ιβ) Ἡ «Γιορτὴ κρασιοῦ» στὴ Γουμένισσα τέλη Σεπτεμβρίου. ιγ) Ἡ ἐπέτειος ἀπελευθέρωσης τῆς Παιονίας ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό τὸ 1912, δημόσια τοπικὴ γιορτὴ καὶ ἀργία γιὰ τὸ Δῆμο Παιονίας στὶς 23 Οκτωβρίου. ιδ) Ἡ γιορτὴ «Κάστανο, κρασί, τυρί» κάθε φθινόπωρο στὸ χωριὸ Γρίβα. ιε) Ἡ «Γιορτὴ κάστανου» στὴν Καστανερὴ στὰ τέλη Ὀκτωβρίου.

Τὸ βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Ἐν Παιονία Κιλκὶς" τοῦ Θεόδωρου Π. Μποράκη ποὺ κυκλοφόρησε τὸν Ἰανουάριο 2022 σὲ ψηφιακὴ μορφή, διατίθεται δωρεάν. Γιὰ πληροφορίες διαβάστε στὴ δ/νση:
http://plagia-paionias.blogspot.com/2022/01/blog-post.html

Βραχώδη συμπλέγματα του υψώματος "412" στην ακριτική Παιονία (Ταξιδιωτικός οδηγός)

 

Δύο όψεις  βραχώδους συμπλέγματος της ανατολικής πλαγιάς του υψώματος. Οι εικαστικές παρεμβάσεις στους βράχους πιθανότατα φιλοτεχνήθηκαν από τους στρατιώτες του πρώην φυλακίου του "412" τη δεκαετία του 1990.

Φωτογραφία από το αρχείο του κ. Δημήτριου Σπυρόπουλου στην ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ https://plagia-paionias.blogspot.com/2021/10/blog-post_29.html

Βραχώδη συμπλέγματα στο ύψωμα 412 (μεταξύ των χωριών Φανού και Πλαγίων) στην παραμεθόριο Παιονία. 

Έρευνα: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Στην περιήγηση στις πλαγιές του υψώματος, ανάμεσα στους μεσέδες και στ' αρδίτσια, ο επισκέπτης ανακαλύπτει δεκάδες βραχώδη συμπλέγματα. Θρύλοι και δοξασίες που πέρασαν στις παραδόσεις των κατοίκων της περιοχής διαχρονικά, συνδέονται με τους λίθινους γίγαντες και με τις ανάγλυφες μορφές που χάραξε πάνω τους η φύση.

Οι Γιουρούκοι, κάτοικοι που έζησαν στην περιοχή κατά τον 19ο αιώνα, είχαν δώσει ονόματα σε κάποια από αυτά τα βραχώδη συμπλέγματα: Bes Kizlar «Πέντε κορίτσια», Dilek tasi «Πέτρα της ευχής», βράχος της Babu "της γριάς". Κατά τις μεγάλες γιορτές τους συγκεντρώνονταν στους βράχους του υψώματος.

Τον 20ο αιώνα, οι ελληνικοί προσφυγικοί πληθυσμοί που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, τους έδωσαν το γενικό όνομα "Πετράρες" και κάποιους χαρακτηριστικούς βράχους τους είπαν "Αλεπότρυπα", "βράχος του Χριστού" κ.α. Κατά τη γιορτή του προφήτη Ηλία οι κάτοικοι της περιοχής ανηφόριζαν στην κορυφή του υψώματος, όπου άλλοτε υπήρχε στρατιωτικό φυλάκιο, και σεργιανούσαν τα περίχωρα από τους βράχους.

Ο βράχος της Babu (της γριάς) - Ο βράχος αυτός βρίσκεται στην πλαγιά ακριβώς πάνω από το Καρασινάν (Πλάγια) (πρόκειται για το σύμπλεγμα βράχων δεξιά στο ύψωμα «412», πριν την στροφή στην είσοδο του χωριού). Ο βράχος αυτός, σε μέγεθος σπιτιού, είχε επίπεδη κορυφή. Στο πίσω μέρος του είναι κλιμακωτός και εύκολα αναρριχάται κανείς στην κορυφή του. Στην πλατιά κορυφή του υπάρχει λαξευμένος ένας κυκλικός λάκος. Λίγο χαμηλότερα από την κορυφή υπάρχει μια στενή σπηλιά (γνωστή πλέον ως "αλεπότρυπα") με επίπεδο δάπεδο, βάθους 5-6 μέτρων. Σ’ εκείνη τη σπηλιά είχαν βρεθεί κεριά προ της ελεύσεως των Ελλήνων προσφύγων, που πιθανότατα τα άναβαν κρυφά οι χριστιανοί της περιοχής κατά τον 19ο αιώνα.

Ο βράχος του Χριστού - Πρόκειται για ογκώδη βράχο από το βραχώδες σύμπλεγμα της τοποθεσίας "Πετράρες" στο ύψωμα "412" που δεσπόζει των Πλαγίων. Βρίσκεται λίγα μέτρα πάνω από τον επαρχιακό δρόμο Πλαγίων - Φανού πριν την στροφή για την είσοδο στα Πλάγια. Στον συγκεκριμένο βράχο διακρίνεται ανάγλυφη ανθρώπινη μορφή. Στα παιδικά μας χρόνια τον λέγαμε "ο βράχος του Χριστού", δίνοντάς του ιερή υπόσταση.

Οι "Πετράρες" κι η κατασκευή του δρόμου την δεκαετία του 1970 - Σύμφωνα με διηγήσεις Πλαγιωτών, στις αρχές της δεκαετίας του '70 χαράχτηκε ο νέος δρόμος Ειδομένης -Αξιουπόλεως, μέσω Πλαγίων - Φανου. Ο παλιός δρόμος μέσω Πλαγίων - Δρέβενου παρέκαμπτε το χωριό Φανός. 

Όταν τα συνεργεία διαμόρφωσης του εδάφους της ΜΟΜΑ έφτασαν από τον Φανό στο ύψωμα "412", πάνω από τα Πλάγια, εκεί συνάντησαν σοβαρά εμπόδια λόγω των βράχων. Προκρίθηκε η χρήση δυναμίτιδας κι άρχισαν οι εκρήξεις. Οι Πλαγιώτες όλο εκείνο το διάστημα των έργων έζησαν με την αγωνία των βράχων. Φοβόταν πως κάποια έκρηξη θα ξεκολλήσει τις "Πετράρες" και θα πλακώσουν τα σπίτια του χωριού. Τελικά ο δρόμος ανοίχθηκε κι οι "Πετράρες" έμειναν στη θέση τους!

Βραχώδη συμπλέγματα της βόρειας πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της νοτιοδυτικής πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της δυτικής πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της βόρειας πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της βόρειας πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της βόρειας πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Ο βράχος του Χριστού στη βορειοδυτική πλευρά του υψώματος. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης (2023).

Βραχώδη συμπλέγματα της βορειοδυτικής πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της δυτικής πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της δυτικής πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της νότιας πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Βραχώδη συμπλέγματα της βορειοδυτικής πλαγιάς του "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΨΩΜΑ 412

1η Διαδρομή μέσω Αξιούπολης:

Αξιούπολη - Φανός - Πλάγια

2η Διαδρομή μέσω Εθνικής Οδού από τον συνοριακό σταθμό Ευζώνων:

Εθνική οδός - κατεύθυνση προς Δογάνη μέσω γέφυρας Αξιού - Πλάγια - Φανός.

Τι μπορείτε να δείτε στη διαδρομή:

Εύζωνοι - Παραμεθόριο χωριό του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς και οδική πύλη στα ελληνο-σκοπιανά σύνορα, με πληθυσμό περίπου 330 κατοίκους ντόπιους Μακεδόνες και πρόσφυγες από τις αλησμόνητες ελληνικές πατρίδες. Το παλιό όναμα του χωριού ήταν Ματσίκοβο. Το χωριό έχει πλούσιο ιστορικό κατά τις περιόδους του Μακεδονικού Αγώνα αλλά και των Α' και Β' Παγκόσμιων Πολέμων.

Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί στην πλατεία του χωριού τα καταστήματα εστίασης και τα καταλύματα διαμονής. Μπορεί ακόμα να δει τον Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών, το μνημείο των δολοφονηθέντων από τους Βούλγαρους εννέα ευζώνων το 1913, καθώς και τον συνοριακό σταθμό των Ευζώνων. Παρεχόμενες υπηρεσίες: Αστυνομικό Τμήμα, ιατρείο, φαρμακείο. Το χωριό απέχει περίπου 1.500 μ. από τον Αξιό ποταμό. Περιοχή θέας στον Αξιό ποταμό: Η γέφυρα του Αξιού μεταξύ των χωριών Εύζωνοι και Ειδομένη.

Ειδομένη: Παραμεθόριο χωριό του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς και σιδηροδρομική πύλη στα ελληνο-σκοπιανά σύνορα, με πληθυσμό περίπου 150 κατοίκους ντόπιους Μακεδόνες και πρόσφυγες από τις αλησμόνητες ελληνικές πατρίδες. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Σέχοβο. Το χωριό έχει πλούσιο ιστορικό κατά τις περιόδους της Εθνεγερσίας, του Μακεδονικού Αγώνα αλλά και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.
Μπορείτε να επισκεφθείτε τον συνοριακό σιδηροδρομικό σταθμό Ειδομένης και μέσα στο χωριό Ειδομένη τον Ι. Ν. Γενεσίου της Θεοτόκου, την προτομή του Μακεδονομάχου Εμμανουήλ Κατσίγαρη στην πλατεία και τα μνημεία για την δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου και τον δάσκαλο Γεώργιο Σιδηρόπουλο στο προαύλιο του σχολείου καθώς και τα καταστήματα εστίασης του χωριού.
Στην Ειδομένη δραστηριοποιείται ο Μορφωτικός Σύλλογος Ειδομένης.
Ενδιαφέροντα: οινοποιεία, προϊόντα μελισσοκομίας, κυνήγι, ορεινή πεζοπορία, ψάρεμα στον Αξιό.
Διαδρομές πεζοπορίας: 1) από την Ειδομένη μέχρι τα Πλάγια (δασικός δρόμος), 2) από την Ειδομένη - Κτηνιατρείο Ειδομένης - Αξιός Ποταμός (δασικός δρόμος).
Γεωργική παραγωγή: σιτάρι, ηλίανθο, καλαμπόκι, αμπέλια, ροδιές, κερασιές κλπ.
Περιοχή θέας στον Αξιό ποταμό: Η γέφυρα μεταξύ των χωριών Εύζωνοι και Ειδομένη. Παρεχόμενες υπηρεσίες: Αστυνομικό Τμήμα, Τελωνείο.

Χαμηλό: Η παλιά ονομασία του ήταν Αλτσάκ και υπήρξε χωριό με τουρκικό πληθυσμό που εκκενώθηκε το 1923 με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Είναι χτισμέμο κοντά στο ύψωμα Ραβινέ στα ελληνοσκοπιανά σύνορα, στον Δήμο Παιονίας του Νομού Κιλκίς. Οι περίπου 110 κάτοικοί τους είναι Έλληνες πρόσφυγες Ποντιακής καταγωγής. Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί τον Ι. Ν. Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, τα καταστήματα εστίασης του χωριού καθώς και το ιστορικό ύψωμα Ραβινέ με το μνημείο πεσόντων του Α΄Π.Π. κατά τη μάχη του Ραβινέ της 1/5/1917 ενώ στα κοιμητήρια του χωριού βρίσκεται το μνημείο των 20 εκτελεσμένων κατοίκων του Χαμηλού από τον βουλγαρικό στρατό την 19/1/1944.

Γεωργική παραγωγή: σιτάρι, ηλίανθο, καλαμπόκι, σκορδάκια νωπά, αμπέλια, ελαιώνες, ροδιές οινοποιεία, προϊόντα μελισσοκομίας κλπ. Ενδιαφέροντα: ορεινή πεζοπορία, κυνήγι.

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) από το Χαμηλό μέχρι την κορυφή του υψώματος Ραβινέ (δασικός δρόμος), 2) από Χαμηλό κατά μήκος του παραπόταμου (Αλτσάκ ντερέ) μέχρι τον Αξιό ποταμό, 3) Χαμηλό - παλιός μύλος - Φανός (δασικός δρόμος).

Δογάνη (οικισμός): Η παλιά ονομασία του οικισμού ήταν Σλόπνιτσα και οι κάτοικοί του ήταν ντόπιοι Μακεδόνες. Κατά την ανταλλαγή πληθυσμών το 1924 εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, από το χωριό Βογάζκιοϊ.  Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου και το εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής. Επισκεφθείτε τις περιοχές: "Πλατάνια" και "Βρύση Δογάνη" στη συμβολή του δρόμου για τον οικισμό, σ’ εκείνο σημείο θα δείτε και την αναθηματική πλακέτα προς τιμή του Ανθυπολοχαγού Ευστάθιου Δογάνη που έπεσε μαχόμενος την περίοδο του Ά Π.Π. κατά των Βουλγάρων την 22/4/1917 στο ιστορικό ύψωμα Δογάνης -στη μάχη του Σεμέν ντε φερ- διακρίνεται δεξιά του δρόμου στη διαδρομή Δογάνη - Ειδομένης, ακριβώς στη διακλάδωση με το δρόμο που οδηγεί προς την Εθνική οδό.

Σε απόσταση περίπου 1.500 μ. από τον οικισμό υπάρχει πρόσβαση στην όχθη του Αξιού ποταμού (ψάρεμα). Η περιοχή προσφέρεται για αφετηρία ειδικής διαδρομής πεζοπορίας Δογάνη - Αξιούπολης μέσω των «Στενών της Τσιγγάνας» παράλληλα με τις όχθες του Αξιού ποταμού (δασική περιοχή χωρίς πρόσβαση σε οχήματα).

Ενδιαφέροντα: ψάρεμα, ορεινή πεζοπορία, ορειβασία, περιήγηση στα πολυβολεία του Α' και Β' Π.Π.

Πλάγια: Παραμεθόριο χωριό του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς, με πληθυσμό περίπου 200 κατοίκους πρόσφυγες από τις αλησμόνητες ελληνικές πατρίδες της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Καρασινάν. Το χωριό έχει πλούσιο ιστορικό κατά την περίοδο του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και κατά την περίοδο εγκατάστασης των Ελλήνων Προσφύγων στην Παιονία. Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί τον Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής, τα οινοποιεία και τα καταστήματα εστίασης στην πλατεία. Στα Πλάγια δραστηριοποιείται Πολιτιστικός Σύλλογος.

Γεωργική παραγωγή: σιτάρι, ηλίανθους, αμπέλια, καλαμπόκι, τριφύλλι, προϊόντα μελισσοκομίας, αρωματικά βότανα κλπ.

Ενδιαφέροντα: κυνήγι, ορεινή πεζοπορία, ορειβασία, γήπεδο ποδοσφαίρου.

Επισκεφθείτε τις περιοχές: "Πευκάκια" στο γήπεδο του χωριού (περίπατος, πικ-νικ). "Αγίασμα της Αγίας Παρασκευής" δύο χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του χωριού (διαμορφωμένος χώρος για αναψυχή, παραπόταμος, πικ-νικ). Περιήγηση στις "Πετράρες", τα βραχώδη συμπλέγματα στο ύψωμα "412" που δεσπόζουν του χωριού στη διαδρομή για το χωριό Φανός (κιόσκι, θέα, πικ-νικ, αναρρίχηση). Το χωριό απέχει περίπου 3,5 χλμ από τον Αξιό ποταμό.

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) Πλάγια - Χαμηλό (μέσω δασικού μονοπατιού), 2) Πλάγια - Δογάνης (μέσω ορεινού μονοπατιού), 3) Πλάγια - Αγίασμα Αγίας Παρασκευής - Δρέβενο (εκκλησία Αγίων Αναργύρων) - Αξιός ποταμός και ξανά επιστροφή στα Πλάγια, συνολικής διάρκειας περίπου 3,5 ωρών (μέσω δασικού δρόμου), 4) Πλάγια - ύψωμα "412" (στην πλαγιά του λόφου είναι χτισμένα τα Πλάγια) - εξωκλήσι Προφήτου Ηλία.

Πύλη (Δρέβενο): [οικισμός που έχει εκκενωθεί]: (Πρόσβαση από Πλάγια ή από Αξιούπολη μέσω δασικού δρόμου) δίπλα στο μοναδικό οίκημα του οικισμού, τον Ι. Ν. ΑγίωνΑναργύρων μπορείτε να δείτε το γαλλικό μνημείο πεσόντων κατά τον Α΄ Π. Π., το συμμαχικό πολυβολείο και το δασικό παρατηρητήριο. Η τοποθεσία απέχει περίπου 1.000 μ από τον Αξιό ποταμό. Ενδιαφέροντα: Ορεινή πεζοπορία, παραποτάμια πεζοπορία, κυνήγι, μνημεία.

Φανός: Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Μαγιαδάγ. Κατά την ανταλλαγή πληθυσμών το 1924 εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από την περιοχή Προύσας της Μικράς Ασίας, από το χωριό Μισόπολη.

Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, τον παλιό γκιοπτσέ (πηγάδι) κοντά στην πλατεία και τα καταστήματα εστίασης του χωριού. Επίσης μπορείτε να επισκεφθείτε σε κοντινή απόσταση το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Στο Φανό δραστηριοποιείται Πολιτιστικός Σύλλογος.

Γεωργική παραγωγή: σιτάρι, αμπέλια, ξερά μπιζέλια, τριφύλλι, κερασιές, προϊόντα μελισσοκομίας, οινοποιεία κλπ. Ενδιαφέροντα: κυνήγι, ορεινή πεζοπορία.

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) Φανός - εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου - Χαμηλό (δασικός δρόμος), 2) Φανός - ύψωμα "412" - εξωκλήσι Προφήτου Ηλία, 3) Φανός - επαρχιακή οδός Φανός-Σκρά - Γαλλικό μνημείο - Τσάγκα.

Το χωριό Πλάγια όπως φαίνεται από τις πλαγιές του υψώματος "412".  Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης.

Το χωριό Φανός όπως φαίνεται από τις πλαγιές του υψώματος "412". Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης (2023).