Σύγχρονη Παιονία [Από το βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Εν Παιονία Κιλκίς" του Θεόδωρου Π. Μποράκη (2022)]

Πηγή χάρτη: Δήμος Παιονίας

Ἔρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Πληροφορίες γιὰ τὸν ἐπισκέπτη - Τὰ Πλάγια καὶ οἱ περισσότερες περιοχὲς τῆς Παιονίας ἀπέχουν 1 ὥρα περίπου ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη. Οἱ κωμοπόλεις τῆς περιοχῆς Παιονίας εἶναι: ἡ Γουμένισσα, τὸ Πολύκαστρο καὶ ἡ Ἀξιούπολη.

Πρόσβαση στὴν περιοχὴ Παιονίας καὶ στὰ Πλάγια ὑπάρχει μέσω τῶν παρακάτω  διαδρομῶν:

α) Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη μέσω τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων (ἀπόσταση 78 χιλιομέτρων ἀπὸ τὰ Πλάγια). Λίγο πρὶν τὸ τελωνεῖο Εὐζώνων ὑπάρχει πινακίδα: πρὸς "Εἰδομένη" ποὺ κατευθύνει τοὺς ὁδηγοὺς ἀριστερά, στὸν νέο δρόμο 3,5 χιλιο-μέτρων καὶ στὴ συνέχεια, μετὰ τὴ γέφυρα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ, στὴν παλιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Εἰδομένης - Πλαγίων. (Ἀπόσταση 7,5 χιλιόμετρα ἀπὸ τὴ διασταύρωση ἐθνικῆς ὁδοῦ μὲ τὴν ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Εὐζώνων - Εἰδομένης μέχρι τὰ Πλάγια).

β) Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη μέσω τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων (ἀπόσταση 88 χιλιομέτρων ἀπὸ τὰ Πλάγια). Στὸ ὕψος τῶν διοδίων (παράκαμψη πρὸς Πολύκαστρο καὶ Κιλκίς), ὑπάρχει πινακίδα: πρὸς "Πολύκαστρο" ποὺ κατευθύνει τοὺς ὁδηγοὺς δεξιά, στὴν παλιὰ ἑπαρχιακὴ ὁδό. Στὴ διαδρομὴ γιὰ τὰ Πλάγια οἱ ἐπισκέπτες διέρχονται ἀπὸ τὶς κωμοπόλεις Πολύκαστρο, Ἀξιούπολη καὶ ἀπὸ τὸ χωριὸ Φανός.  

β1) Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη γιὰ τὸ Πολύκαστρο ὑπάρχει παράλληλη ἐναλλακτικὴ δια-δρομή, ἡ παλιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸς ποὺ ὁδηγεῖ στὸ Πολύκαστρο μέσω τῶν χωριῶν Γέφυρα, Πρόχωμα, Ἄσπρος, Λιμνότοπος. (Ἀπὸ τὴ διασταύρωση τοῦ χωριοῦ Γέφυρα, στὸ ὁδικὸ δίκτυο Θεσσαλονίκης - Γιαννιτσῶν, ἀπόσταση 35 χιλιόμετρα μέχρι τὸ Πολύκαστρο).

β2) Ἀπὸ τὸ Πολύκαστρο πρὸς τὰ Πλάγια ἂλλη ἐναλλακτικὴ διαδρομὴ εἶναι ἀπὸ τὴν παλιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Πολυκάστρου - Εὐζώνων, μέσω τῶν χωριῶν Πευκόδασος, Μικρό-δασος, Εὔζωνοι. (Ἀπόσταση 16 χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ Πολύκαστρο μέχρι τὴ διασταύρωση τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ μὲ τὴν ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Εὐζώνων - Εἰδομένης).

γ) Ἀπὸ τὴν κωμόπολη τοῦ Νομοῦ Πέλλας, Ἀριδαία μέχρι τὰ Πλάγια (ἀπόσταση 65 χιλιόμετρα), περιφερειακὰ τοῦ ὄρους Πάικο, μέσω τῶν χωριῶν Βορεινό, Νεοχώρι, Θηριόπετρα, Νότια, Περίκλεια, Ἀρχάγγελος, Καταρράχτες Σκρά, Σκρά, Φανός.

δ) Ἀπὸ τὴ Γουμένισσα πρὸς τὰ Πλάγια, ἐναλλακτικὴ διαδρομὴ μὲ ἀνάβαση στὸ ὄρος Πάικο μέσω τῶν χωριῶν Γρίβα, Καστανερή, Λιβάδια, Ἀρχάγγελος, Καταρράχτες Σκρά, Σκρά, Φανός. (Ἀπόσταση 63 χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς Γουμένισσας μέσω τῆς ὁδοῦ Κακάβου [ἐπαρχιακὴ ὁδὸς Ἀξιουπόλεως - Λιβαδίων] μέχρι τὰ Πλάγια).

ε) Ἀπὸ τὸ Κιλκίς, μέσω τῆς ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Κιλκὶς - Ἀξιουπόλεως, διαδρομὴ μέσω τῶν χωριῶν: Μεταλλικό, Μεγάλη Βρύση, Βαπτιστής, Χωρύγι, Βαφιοχώρι, Νέα Καβάλα. (Ἀπόσταση 26 χιλιομέτρων ἀπὸ τὴ διασταύρωση τῆς ὁδοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου (Κιλκὶς) καὶ ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Κιλκὶς Ἀξιουπόλεως, μέχρι τὴ γέφυρα Πολυκάστρου καὶ Νέας Ἐθνικῆς Ὁδοῦ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων). 

Τὸ γεωγραφικὸ στίγμα τῶν Πλαγίων εἶναι: 41.0763889^ο, 22.4891667^ο

 

Διαμονή - Γιὰ διαμονὴ στὴν Παιονία ὑπάρχουν διαθέσιμα ξενοδοχεῖα στὶς παρακάτω περιοχές:

α) Στὴν περιοχὴ Κοτζὰ Ντερὲ (στὸν ἐπαρχιακὸ δρόμο Ἀξιουπόλεως - Πλαγίων, δίπλα στὴ γέφυρα τοῦ ὁμώνυμου παραπόταμου, περίπου 10 λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

β) Στὸ χωριὸ Εὔζωνοι (10 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

γ) Στὴν κωμόπολη Πολύκαστρο (25 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

δ) Στὴν κωμόπολη Γουμένισσα (30 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

ε) Στὸ χωριὸ Σκρὰ, ἐνοικιαζόμενα δωμάτια (30 περίπου λεπτὰ ἀπὸ τὰ Πλάγια).

Περιοχὲς φυσικοῦ κάλλους

Ἀξιὸς ποταμός - Στοὺς ἐπισκέπτες ποὺ εἶναι περιπατητές, δρομεῖς ἢ διαθέτουν ὀχήματα «ἐκτὸς δρόμου» εἶναι προσβάσιμη ἡ διαδρομὴ κατὰ μήκος τῆς δυτικῆς ὄχθης τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ, ἀπόστασης 12 χιλιομέτρων, ἀπὸ τὸ παλιὸ ὑδραγωγεῖο τοῦ Πολυκάστρου μέχρι τὴν τοποθεσία τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονα Μικροδάσους, δηλαδὴ μέχρι τὴν περιοχὴ ποὺ ἔμεινε μὲ τὴν ὀνομασία "Τὰ στενὰ τῆς Τσιγγάνας". Στὴ δυτικὴ ὄχθη τοῦ Ἀξιοῦ, ἀπὸ τὸ χωριὸ Μικρόδασος, εἶναι προσβάσιμο τὸ ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονα.

Ο Αξιός ποταμός. Φωτογραφία: Θοδωρής Π. Μποράκης.

Ὄρος Πάικο - Τὸ ὄρος Πάικο βρίσκεται στὴν κεντρικὴ Μακεδονία, στὰ σύνορα τῶν νομῶν Πέλλας καὶ Κιλκίς, μὲ κορυφὴ τὴν Γκόλα Τσούκα σὲ ὑψόμετρο 1.650 μέτρων. Συνδέεται στὰ ἀνατολικὰ μὲ τὸ ὄρος Βόρρα ἐνῶ στὰ ἀνατολικά του ἔχει τὴν κοιλάδα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ. Τὸ Πάικο ἔχει πλούσια βλάστηση καὶ ἀρκετὲς πηγὲς κι ἀπὸ βορρὰ πρὸς νότο ἀποτελεῖται ἀπὸ τὶς κορυφὲς: Σκρὰ (1.097μ.), Τσούμα (1.219 μ.), Βερτόπια (1.490 μ.), Πύργος (1.494 μ.), Κάντασι ἢ Καντάστι (1.607 μ.) καὶ Γκόλα Τσούκα (1.650 μ.). Διαθέτει τὸ μεγαλύτερο δάσος καστανιᾶς τῆς Ἑλλάδας ἀφοῦ ὑπάρχουν περὶ τὰ 4.500 στρέμματα καστανιῶν, ἐκ τῶν ὁποίων τὰ 2.500 εἶναι καλλιεργήσιμα. Ἔχουν καταμετρηθεῖ 57 διαφορετικὰ εἴδη πεταλούδας στὸ Πάικο, ἀναδεικνύοντας τὸν πλοῦτο τῆς ἐντομοπανίδας τῆς περιοχῆς. Ξεχωριστὴ θέση στὴν πανίδα τοῦ βουνοῦ ἔχει τὸ ἀγριο-γούρουνο ποὺ συναντάται σὲ ὅλο τὸ Πάικο. Ἡ χλωρίδα ἀποτελεῖται ἀπὸ περίπου 2.500 δείγματα φυτῶν. Τὰ δέντρα ποὺ καλύπτουν τὸ Πάικο εἶναι κυρίως καστανιές, ὀξιές, πεῦκα, δρῦς, κέδροι, ἰτιές, λεῦκες, σημύδα. Ἀραιότερα συναντώνται: πλατάνια, μηλιές, καρυδιὲς καὶ κισσοὶ ἐνῶ εἶναι πλούσιο σὲ φτέρες καὶ σὲ ποικιλίες μανιταριῶν.

Λίμνη Μεταλλείου - Βορειότερα ἀπὸ τὴν Ἀξιούπολη βρίσκεται ἡ τεχνητὴ λίμνη μήκους 2 χλμ. καὶ βάθους 35μ., γνωστὴ καὶ ὡς «Λίμνη Μεταλλείου». Προκαλεῖ τὸ ἐνδιαφέρον τῶν ψαράδων λόγω τοῦ πλούτου της σὲ πέστροφες. Σὲ μικρὸ ὕψωμα, δίπλα στὴ λίμνη, εἶναι προσβάσιμο τὸ ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἀπὸ τὸ χωριὸ Πηγὴ ἀπέχει περίπου 9 χιλιόμετρα. Ἄλλη δασικὴ διαδρομὴ: ἀριστερὰ μετὰ τὴν γέφυρα τοῦ παραπόταμου Κοτζᾶ Ντερέ, στὸ δρόμο Ἀξιουπόλεως - Πλαγίων.

Καταρράκτες τοῦ Σκρᾶ(Γαλάζια Λίμνη) - Ἔγινε δημοφιλὴς προορισμὸς γιὰ τὴ νεολαία στὴ δεκαετία τοῦ 2010. Βρίσκεται λίγο ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ Σκρά, πρὸς χωριὸ Ἀρχάγγελο. Μετὰ τὴν πινακίδα «Καταρράκτες Σκρά», ἀκολουθοῦν 700 μέτρα χωματόδρομου, ἡ ξύλινη γέφυρα πρὸς τὸ πέτρινο μονοπάτι ποὺ ἀνηφορίζει πρὸς τοὺς καταρράκτες καὶ λίγα μέτρα πιὸ πάνω ὑπάρχει ἡ λίμνη μὲ βάθος περίπου 4 μέτρα ὅπου τὰ νερὰ τοῦ ποταμοῦ πέφτουν ἀπὸ ὕψος 10 μέτρων. Ἡ περιοχὴ προσφέρεται γιὰ κολύμπι καὶ γιὰ περίπατο.

Ἄλλες περιοχὲς φυσικοῦ κάλλους - α) Ἡ διαδρομὴ ἀπὸ τὴ Γουμένισσα μέχρι τὸ χωριὸ Λιβάδια στὸ Πάικο. β) Ἡ περιοχὴ στὴ γέφυρα τοῦ Μεγάλου Ρέματος (Κοτζᾶ Ντερὲ) στὴ διαδρομὴ ἀπὸ Ἀξιούπολη πρὸς Πλάγια. γ) Ὁ λόφος Ραβινὲ στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Χαμηλό. δ) Τὸ ὕψωμα «412» στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Φανός. ε) Ἡ περιοχὴ «πλατάνια» στὴ διαδρομὴ Εἰδομένης - Δογάνη. στ) Ἡ περιοχὴ «ἁγίασμα Ἁγίας Παρασκευῆς» ἔξω ἀπὸ τὰ Πλάγια. ζ) Ἡ περιοχὴ τοῦ παρεκκλησίου τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς στὸ χωριὸ Δογάνη. η) Ἡ περιοχὴ στὴ γέφυρα τῆς Γοργόπης. θ) Στὴ διαδρομὴ ἀπὸ τὴ Γουμένισσα πρὸς τὸ χωριὸ Κάρπη ἡ τοποθεσία«Δύο Ποτάμια». ι) Τὸ πάρκο τοῦ χωριοῦ Κάρπη κ.ἂ.

 

Ἀξιοθέατα Παιονίας

Ἱεροὶ Ναοὶ καὶ Ἱερὲς Μονὲς[1]

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Δημητρίου στὴν Ἀξιούπολη - Ἀποτελεῖ ἱστορικὸ διατηρητέο μνημεῖο τοῦ 19^ου αἰώνα καὶ βρίσκεται σὲ ὑπερυψωμένο λόφο, στὸ κέντρο τῆς πόλης. Στὸν ἴδιο λόφο εἶναι τὸ κοιμητήριο καὶ τὸ στρατιωτικὸ κοιμητήριο τῆς μάχης τοῦ Σκρᾶ (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος). Ὁ ναὸς εἶναι ἐπισκέψιμος σὲ συνεννόηση μὲ τοὺς ἱερεῖς.

Ἱερὸς Ναὸς τῆς Παναγίας «Ἄξιον Ἐστὶ» στὴν Ἀξιούπολη - Λειτουργεῖ ἀπὸ τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 2016, πρόκειται γιὰ ἕναν μοναδικό, στὴν ἀρχιτεκτονική, ἱερὸ ναὸ μὲ ἰδιαίτερη ἁγιογράφηση ἀπὸ τὸν Πειραιώτη ἁγιογράφο Κωνσταντῖνο Βαφειάδη.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Γεωργίου στὴ Γουμένισσα - Ἡ κατασκευή του χρονολογεῖται τὸ 1862, ὅπως ἀναφέρει ἐπιγραφὴ ποὺ σώζεται στὸν ναό. Πρόκειται γιὰ τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλικὴ μὲ ξύλινο ζωγραφιστὸ τέμπλο, ἄμβωνα μὲ ξυλόγλυπτη βάση καὶ μὲ ζωγραφικὴ διακόσμηση στὶς ὀροφὲς καὶ ἀποτελεῖ μοναδικὸ παράδειγμα αὐτοῦ τοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ τύπου γιὰ τὴν Περιφερειακὴ Ἑνότητα Κιλκίς. Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μεγάλου Πολέμου εἶχε μετατραπεῖ σὲ νοσοκομεῖο τοῦ γαλλικοῦ στρατοῦ.[2]

Ἱερὸς Ναὸς Ταξιαρχῶν Γαβριῆλ καὶ Μιχαῆλ στὴ Γερακώνα - Τρίκλιτη βασιλικὴ τοῦ 19^ου αἰώνα, διαστάσεων 18μ χ 10μ.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Νικολάου στὴ Γοργόπη - Στὸν ναὸ σώζονται κειμήλια ἀπὸ τὸ 1802, χρονιὰ κατὰ τὴν ὁποία χτίστηκε ὁ μεταβυζαντινὸς ναὸς σὲ ρυθμὸ τρίκλιτης βασιλικῆς. Στὸ ἐσωτερικό του διατηρεῖται σὲ πολὺ καλὴ κατάσταση ὁ διάκοσμος τοῦ 19^ου αἰώνα.

Ἱερὸς Nαὸς Ἁγίου Ἀθανασίου στὴ Γρίβα - Ὁ ναὸς χτίστηκε στὶς ἀρχὲς τοῦ 19^ου αἰώνα σὲ ρυθμὸ τρίκλιτης βασιλικῆς καὶ ξεχωρίζει γιὰ τὸ ξυλόγλυπτο τέμπλο καὶ τὶς τοιχο-γραφίες του.

Ἱερὸς Ναὸς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὴν Κούπα - Ὁ ναὸς εἶναι χτισμένος τὸ πρῶτο μισὸ τοῦ 19^ου αἰώνα στὸ ρυθμὸ τῆς τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικῆς. Τὸ ἐσωτερικό του σώζεται στὴν ἀρχική του μορφὴ καὶ ἀποτελεῖ μοναδικὴ μαρτυρία αὐτῶν τῶν χρόνων στὴν περιοχή.

Ἱερὸς Ναὸς Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης στὴ Μεσιά - Διατηρητέο μνημεῖο στὸ ὁποῖο ἔχει ἐνσωματωθεῖ μουσουλμανικὸ τέμενος 15^ου - 16^ου αἰώνα.

Ἱερὸς Ναὸς Γεννήσεως Θεοτόκου στὸ Ὀμαλὸ τοῦ Πενταλόφου - Εἶναι χτισμένος τὸ 1856 καὶ στὸ ἐσωτερικό του διατηροῦνται τοιχογραφίες μὲ εἰκόνες τῆς ἴδιας ἐποχῆς.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου στὸν Πεντάλοφο - Μεταβυζαντινὴ τρίκλιτη βασιλικὴ διαστάσεων 14μ χ 9μ, χτισμένη γύρω στὰ 1850. Στὸ ἐσωτερικό της σώζονται τοιχογραφίες καὶ τέμπλο μὲ εἰκόνες Κουλακιωτῶν ζωγράφων.

Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στὴν Τούμπα - Πρόκειται γιὰ μεταβυζαντινὴ τρίκλιτη βασιλική, διαστάσεων 10,5μ χ 10μ, χτισμένη γύρω στὰ 1800 μὲ ἐξωτερικὴ στοὰ στὴ νότια καὶ δυτικὴ πλευρά. Στὸ ἐσωτερικό της διατηρεῖται ξυλόγλυπτο τέμπλο, ἀναλόγια καὶ ὁρισμένες εἰκόνες τοῦ 1805 - 1806.

Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Kυριακῆς στὴ Φιλυριά - Εἶναι μεταβυζαντινὴ τρίκλιτη βασιλικὴ ἐκκλησία διαστάσεων 12,5μ χ 8μ, μὲ κόγχη ποὺ ἔχει ἐξωτερικὰ τυφλὰ ἀψιδώματα καὶ ἡ κατασκευή της χρονολογεῖται στὰ 1860.

Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας στὴ Γουμένισσα - Ἀποτελεῖ καὶ τὴν ἔδρα τῆς Μητρόπολης Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καὶ Πολυκάστρου. Τὸ μοναστήρι, ποὺ σήμερα εἶναι ἀνδρικὸ κοινόβιο καὶ προσκυνηματικὸς χῶρος, στὰ πρώτα χρόνια τῆς λειτουργίας του ἦταν καθολικὸ καὶ παραχωρήθηκε στὴ Μονὴ Ἰβήρων τοῦ Ἁγίου Ὄρους τὸ 1346 μ.Χ., ἐνῶ ἀποτέλεσε τὴν ἀφορμὴ γιὰ τὴν ἵδρυση τῆς ὁμώνυμης πόλης. Ἡ θαυματουργὴ Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς ἐπονομαζόμενης καὶ Γουμένισσας τιμάται 4 φορὲς τὸν χρόνο: Τῆς Ὑπαπαντῆς στὶς 2 Φεβρουαρίου (μὲ ἀγρυπνία). Τὴν πρώτη Κυριακὴ τοῦ Μαρτίου (μὲ λιτανεία). Τὴν τρίτη μέρα τοῦ Πάσχα (μὲ λιτανεία). Τὸ τριήμερο 15 (ἐορτὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου), 16 & 17 Αὐγούστου (ἐορτὴ Μεταστάσεως Θεοτόκου).

Τηλέφωνο 23430 43363. Ε-mail: imgap@imgap.gr, ιστοσελίδα http://www.imgap.gr

Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Νικοδήμου στὸν Πεντάλοφο - Βρίσκεται σὲ μία ἀπὸ τὶς πλαγιὲς τοῦ ὄρους Πάικο, σὲ ὑψόμετρο 700 περίπου μέτρων, πάνω ἀπὸ τὸν οἰκισμὸ Πενταλόφου Γουμένισσας. Τὸ Μοναστήρι εἶναι μετόχι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας Ἁγίου Ὄρους καὶ θεμελιώθηκε τὸ 1981. Ὁ κεντρικὸς ναὸς εἶναι διπλὸς καὶ τὸ ἄνω ἐπίπεδό του εἶναι ἀφιερωμένο στὸν Ἅγιο Νικόδημο, ἐνῶ τὸ ἰσόγειο τμῆμα εἶναι ἀφιερωμένο στοὺς Ἁγίους Ραφαήλ, Εἰρήνη καὶ Νικόλαο. Ἐορτάζει στὶς 14 Ἰουλίου. Πεντάλοφο, Γουμένισ- σα, 61300. Τηλέφωνο 23430 20545.

Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίων Ραφαῆλ,Νικολάου καὶ Εἰρήνης στὴ Γρίβα - Ἡ Μονὴ εἶναι χτισμένη σὲ ὑψόμετρο 600 μέτρων, στὶς κατάφυτες πλαγιὲς τοῦ ὄρους Πάικο, στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Γρίβα. Τὸ μοναστήρι εἶναι ἀνδρικὸ καὶ ἱδρύθηκε τὸ 1992. Στὴ Μονὴ φυλάσ-σονται Ἅγια Λείψανα τῶν Ἁγίων Ραφαῆλ, Νικολάου καὶ Εἰρήνης, τῆς Ἁγίας Μαρίας Μαγδαληνῆς τῆς Μυροφόρου καὶ μικρὸ τεμάχιο Τιμίου Ξύλου. Ἡ Μονὴ πανηγυρίζει τὴ Δευτέρα τοῦ Πάσχα (ἀπόγευμα) καὶ τὴν Τρίτη τῆς Διακαινησίμου (Τρίτη τοῦ Πάσχα), ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία τελειώθηκαν μαρτυρικὰ οἱ Ἅγιοι στὴ Θερμὴ τῆς Λέσβου τὸ 1463. T.K. 613 00, Γρίβα. Ἠλεκτρονικὸ ταχυδρομεῖο: agiosrafailgriva @gmail.com

Τηλέφωνο: 23430 20270. Ἱστοσελίδα: http://www.moni-agiou-rafail.gr.

---

[1] Διαρκὴς κατάλογος τῶν κηρυγμένων ἀρχαιολογικῶν χώρων καὶ μνημείων τῆς Ἑλλάδος. Ἱστοσελίδα http://listedmonuments.culture.gr/result_declarations.php

[2] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

Μνημεῖα καὶ μουσεῖα

Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίαςστὴν Ἀξιούπολη - Τὸ μουσεῖο στεγάζεται στὸ παλαιὸ δημοτικὸ σχολεῖο τῆς Ἀξιούπολης, σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς πόλης. Τὸ μουσεῖο, ποὺ διοικεῖται ἀπὸ τὴν Ἑταιρία Ἀνάπτυξης Πολιτισμοῦ - Τουρισμοῦ Ἀξιούπολης, ἀναπτύσσει ἐνεργὸ δράση στοὺς τομεῖς τῆς μελέτης τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος καὶ τῆς διαφύλαξης τῆς πολύτιμης κληρονομιᾶς τοῦ φυσικοῦ πλούτου τῆς περιοχῆς. Περι-λαμβάνει συλλογὲς μὲ θέμα τὸ περιβάλλον καὶ τὸν φυσικὸ πλοῦτο τῆς περιοχῆς καὶ εὐρύτερα. Τὰ ἐκθέματα τοῦ μουσείου παρουσιάζονται στὶς ἑνότητες: βοτανική, πανίδα, γεωλογία, παλαιοντολογία, πετρώματα καὶ ὀρυκτολογία. Δ/νση: Ἀξιούπολη, Τ.Κ. 61400, Τηλέφωνο γιὰ τοὺς ἐπισκέπτες: 23430 31656, Email: museumax@otenet.gr.

Ἀρχαιολογικὸς χῶρος Εὐρωποῦ[1]- Ὁ χῶρος βρίσκεται δίπλα στὸ χωριὸ Εὐρωπός. Οἱ ἀνασκαφὲς ἔφεραν στὸ φῶς τὴν ἀρχαία νεκρόπολη καὶ τὴν προϊστορική της πόλη, ἡ ὁποία κατοικήθηκε ἀπὸ τὸν 6^ο αἰώνα π.Χ. μέχρι τὸ τέλος τῆς ἀρχαιότητας. Ἀνάμεσα στὰ εὐρήματα ποὺ ἀποδεικνύουν τὴ μεγάλη σημασία τῆς ἀρχαίας πόλης καὶ τὶς ἐπαφές της μὲ τὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα, βρίσκεται καὶ ὁ περίφημος Κοῦρος. Πρόκειται γιὰ κυκλαδίτικης τεχνοτροπίας ἄγαλμα σημαντικοῦ πολίτη, σὲ φυσικὸ μέγεθος, ποὺ ἐκτίθεται σήμερα στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τοῦ Κιλκίς. Ἐντὸς τοῦ ἀρχαιολογικοῦ χώρου, στὴν ἀρχική τους θέση θὰ δεῖτε ἐντυπωσιακοὺς ρωμαϊκοὺς τάφους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ περισσότεροι εἶναι ἀκτέριστοι. Στοὺς κτερισμένους βρέθηκαν ἀγγεῖα, ὅπλα, ἐργαλεῖα, κοσμήματα, νομίσματα καὶ εἰδώλια, ποὺ μᾶς δίνουν πληροφορίες γιὰ τὰ ταφικὰ ἔθιμα τῆς ἐποχῆς. Ἡ ἐπίσκεψη στὸν αρχαιολογικό χῶρο εἶναι δυνατὴ μόνο κατόπιν ἐπικοινωνίας μὲ τὴν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Κιλκίς.

Τηλέφωνα: 2310 801402, 23410 22477 efakil@culture.gr

Ταφικὸς τύμβος στὴ Μεσιά - Βρίσκεται στὴ χώρα τῆς ἀρχαίας Εὐρωποῦ κι ἔχει διάμετρο 32 μέτρων καὶ ὕψος 5 μέτρων. Ἀποτελεῖ πιθανότατα τάφο ἐπιφανοῦς μέλους τῆς περιοχῆς κατὰ τὸν 3^ο ἢ 4^ο αἰώνα π.Χ.[2]

Μουσεῖο Α΄ ΠαγκοσμίουΠολέμου καὶ Μάχης Σκρᾶ, στὸ Σκρά - Τὸ μουσεῖο λειτουργεῖ ἀπὸ τὸν Μάϊο τοῦ 2002 σὲ εἰδικὰ διαμορφωμένο χῶρο. Ἡ ἔκθεση τοῦ Μουσείου, παρουσιάζει κειμήλια, φωτογραφίες καὶ ἱστορικὰ ἔγγραφα ἀπὸ τὸ Μακεδονικὸ Μέτωπο τοῦ Α' Παγκοσμίου Πολέμου καθὼς καὶ ἀπὸ τὴν καθοριστικὴ γιὰ τοὺς Ἕλληνες νικηφόρα μάχη τοῦ Σκρᾶ, τὴν πασίγνωστη νικηφόρα μάχη τῆς 17^ης Μαϊου τοῦ 1918, μία ἀπὸ τὶς σκληρότερες τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου. Γιὰ τὴν ἐπίσκεψη στὸ μουσεῖο ἀπαιτεῖται προγραμματισμὸς ραντεβοὺ μὲ τὸ Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίας.

Τηλέφωνο 23430 31656, Fax : 23430 31484 e-mail: museumax@otenet.gr[3]

Λαογραφικὸ μουσεῖο Γουμένισσας - Τὸ 1991, ὁ Χρῆστος καὶ ἡ Κατερινα Ἀλευρᾶ ἵδρυσαν τὸ μουσεῖο λαογραφίας στὴ Γουμένισσα. Στεγάζεται σὲ ἕνα νέο διώροφο κτίριο στὸν δρόμο ἀπὸ τὴ Γουμένισσα πρὸς τὸ χωριὸ Γρίβα, καὶ ὁ σκοπός του εἶναι νὰ συντηρήσει τὴ λαϊκὴ παράδοση καὶ τὸν πολιτισμὸ καὶ νὰ μυήσει τὴ νεώτερη γενιὰ στὰ μυστικὰ καὶ τὶς ὀμορφιὲς τοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ.

Δ/νση: Δημητρίου Κακάβου 18, τηλέφωνο 23430 41362 / 41525.

Λαογραφικὸ μουσεῖο Γοργόπης - Ἡ ἔκθεση παρουσιάζει ἀντικείμενα οἰκιακῆς χρήσης (ἀργαλειό, πινακοτὲς κ.ἂ.) ποὺ ἔφεραν οἱ κάτοικοι, ἀπὸ τὶς ἀλησμόνητες πατρίδες (Μ. Ἀσία, Πόντο, Θράκη) καὶ τὰ χρησιμοποιοῦσαν μέχρι τὶς δεκαετίες τοῦ 1970 καὶ τοῦ 1980. Γιὰ τὴν ἐπίσκεψη στὸ μουσεῖο ἀπαιτεῖται νὰ προγραμματιστεῖ ραντεβοὺ μὲ τὸ Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίας.

Τηλέφωνο 23430 31656, Fax: 23430 31484, e-mail: museumax @ otenet.gr

Στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο πεσόντων Σκρᾶ - Ραβινὲ στὴν Ἀξιούπολη - Τὸ στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο τῆς Ἀξιούπολης βρίσκεται δίπλα στὸ δημοτικὸ νεκροταφεῖο ἀλλὰ διαθέτει ξεχωριστὴ εἴσοδο. Στὸ στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο ἔχουν ταφεῖ μαχητὲς καὶ στελέχη τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ποὺ ἔπεσαν μαχόμενοι στὶς μάχες τοῦ Σκρᾶ καὶ τοῦ Ραβινέ. Στὴν εἴσοδο τοῦ νεκροταφείου ὑπάρχουν μαρμάρινες ἐπιγραφὲς ποὺ ἀναφέρουν: (ἀριστερὰ τῆς εἰσόδου) "Στρατιωτικὸν νεκροταφεῖον πεσόντων εἰς Σκρὰ καὶ Ραβινὲ (1916 - 1918)". (Δεξιὰ τῆς εἰσόδου) "Ἀνηγέρθη ὑπὸ Κοινότητος Ἀξιουπόλεως τῇ συνεισφορᾷ τῶν κατοίκων καὶ τῇ εὐγενῇ συμβολῇ τοῦ Διοικητοῦ ὑποτομέως Ἀξιοῦ Μπασιάκου Σωτηρίου 1939".[4]

Βρετανικὸ κοιμητήριοστὸ Πολύκαστρο - Βρίσκεται δίπλα στὰ δημοτικὰ κοιμητήρια Πολυκάστρου. Σὲ μαρμάρινες πλάκες, δεξιὰ κι ἀριστερὰ τῆς εἰσόδου, ἀναγράφονται: «Βρεττανικὸν στρατιωτικὸν κοιμητήριον - Ἡ γῆ ὅπου κεῖται τὸ κοιμητήριον τοῦτο, φόρος εὐγνωμοσύνης τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἐδόθη πρὸς αἰωνίαν ἀνάπαυσιν τῶν κατὰ τὸν πόλεμον 1914 - 1918 ἐνδόξως πεσόντων μαχητῶν τῶν συμμαχικῶν στρατῶν. Τιμὴ καὶ δόξα εἰς αὐτούς». Καὶ ὁμοίως στὴν Ἀγγλικὴ γλώσσα: «BRITISH MILITARY CEME-TERY The land on which this cemetery stands in the free gift of the Greek people for the perfetual resting place of thode of thw allied armies who fell in the war of 1914 - 1918. And are honoured here.»[5]

Μεταβυζαντινὸ λουτρὸ Πολυκάστρου - Πρόκειται γιὰ ἀνασκαφὴ ἀνάδειξης τοῦ μετα-βυζαντινοῦ λουτροῦ Πολυκάστρου τοῦ 14^ου αἰώνα. Ἡ τοιχοποιία τοῦ μνημείου ποὺ εἶναι ἀνάλογη μὲ τὴ Βυζαντινὴ κι αὐτὴ τῶν πρώιμων Ὀθωμανικῶν κτισμάτων τῆς Θεσσαλονίκης, Βέροιας, Σερρῶν, τὸ τοποθετεῖ χρονολογικὰ στὴν πρώιμη Τουρκοκρατία. Βρίσκε-ται στὴ νότια πλευρὰ τοῦ Πολυκάστρου, στὴν ὁδὸ Πάικου, κοντὰ στὴν ἔξοδο πρὸς τὴν παλαιὰ ἐπαρχιακὴ ὁδὸ Θεσσαλονίκης - Εὐζώνων.[6]

Ἅλλα μνημεῖα τῆς Παιονίας -[7]^, [8]

α) Τὸ παλαιὸ διδακτήριο Γουμένισσας ποὺ χτίστηκε τὸ  1894  μὲ  δαπάνες  τοῦ  προύχοντα  Θάνου  Ζελέγκου καὶ στέγασε τὸ πρῶτο ἑλληνικὸ σχολεῖο κατὰ τὴν Τουρκοκρατία κι ἀργότερα, στὸν Μεγάλο Πόλεμο, ἀποτέλεσε νοσοκομεῖο τοῦ γαλλικοῦ στρατοῦ. 

β) Τὸ διασυμμαχικὸ μνημεῖο 1916 - 1918 στὴν περιοχὴ Εὐζώνων. 

γ) Τὸ μνημεῖο πεσόντων 1917 - 1918 στὴν Ἀξιούπολη ποὺ φιλοτέχνησε ὁ γλύπτης Δημοσθένης Γ. Παπαγιάννης ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, τὸ ἔτος 1926. 

δ) Τὸ μνημεῖο πεσόντων τοῦ 1917, στὸν λόφο Ραβινέ, ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ Χαμηλό. 

ε) Τὸ μνημεῖο πεσόντων τοῦ 1918, στὸ Σκρά. 

στ) Τὸ μνημεῖο Γάλλων πεσόντων 1916 - 1917 στὴν ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων, στὸ παλιὸ χωριὸ Δρέβενο.

ζ) Τὸ μνημεῖο Γάλλων πεσόντων 1916 - 1917 στὴν περιοχὴ Τσάνγκα στὸ χωριὸ Φανός. 

η) Ἡ βρύση στὴν κεντρικὴ πλατεία τῆς Γουμένισσας ποὺ κατασκεύασαν οἱ Γάλλοι στρατιῶτες τὸ 1918, σὲ ἀνάμνηση τῶν νεκρῶν συμπατριωτῶν τους στὶς μάχες τῆς περιοχῆς. 

θ) Τὸ γαλλικὸ ταφικὸ μνημεῖο στὴ Γουμένισσα. 

ι) Τὸ μνημεῖο ἡρώων Ἐθνικῶν Ἀγώνων Πολυκάστρου, στὸ κέντρο τῆς πόλης. 

ια) Ὁ Ναὸς Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν τοῦ χωριοῦ Μικρὸ Δάσος ποὺ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μεγάλου Πολέμου εἶχε μετατραπεῖ σὲ νοσοκομεῖο ἀπὸ τὸν βρετανικὸ στρατὸ. 

ιβ) Τὰ ἀπομεινάρια τοῦ παλιοῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὸ χωριὸ Πευκόδασος ποὺ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μεγάλου Πολέμου εἶχε μετατραπεῖ σὲ νοσοκομεῖο ἀπὸ τὸν γαλλικὸ στρατό κ.ἂ.

 

Δραστηριότητες

Θρησκευτικὲς ἐκδηλώσεις

α) Στὶς 17 Ἰανουαρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Ἀντωνίου στὴ Γρίβα. β) Μετὰ τὸ Πάσχα γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ζωοδόχου Πηγῆς στὴ Φιλυριά. γ) Στὶς 21 Μαΐου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης στὴ Γοργόπη. δ) Στὶς 29 Ἰουνίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίων Πέτρου καὶ Παύλου στὸν Στάθη. ε) Στὶς 7 Ἰουλίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίας Κυρια-κῆς στὴ Φιλυριά. στ) Στὶς 14 Ἰουλίου γιορτάζει ἡ Ἱ.Μ. Ὁσίου Νικοδήμου στὸν Πεντάλοφο. ζ) Στὶς 26 Ἰουλίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίας Παρασκευῆς στὰ Πλάγια. η) Στὶς 27 Ἰουλίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Παντελεήμωνα στὸ Μικρόδασος. θ) Στὶς 6 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στὴ Μεταμόρφωση. ι) Στὶς 15 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στοὺς Εὐζώνους. ια) Στὶς 15 Αὐγούστου γιορτάζει ἡ Ἱ.Μ. Παναγίας στὴ Γουμένισσα. ιβ) Στὶς 23 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὸν Εὐρωπό. ιγ) Στὶς 29 Αὐγούστου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἀγίου Ἰωάννου Προδρόμου στὸν Φανό. ιδ) Στὶς 8 Σεπτεμβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Γενεσίου τῆς Θεοτόκου στὴν Εἰδομένη. ιε) Στὶς 14 Σεπτεμβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ὑψώσεως Τιμίου Σταυροῦ στὸ Χαμηλό. ιστ) Στὶς 26 Ὀκτωβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Δημητρίου στὸν συνοικισμὸ Δογάνη. ιζ) Στὶς 26 Ὁκτωβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Δημητρίου στὸ Σκρά. ιη) Στὶς 6 Νοεμβρίου γιορτάζει ὁ Ἱ.Ν. Ἁγίου Νικολάου στὴ Γοργόπη.

Ἄλλες θρησκευτικὲς ἐκδηλώσεις - Κάθε Μεγάλη Παρασκευὴ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Νικοδήμου, στὸν Πεντάλοφο, γίνεται ἡ ἀναπαράσταση τῆς Σταύρωσης.

---

[1] Ἱστοσελίδα filoxeno.com

[2] Ἐφημερίδα «Ναυτεμπορικὴ» τῆς 22^ας Ἰανουαρίου 2021.

[3] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

[4] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

[5] Στὸ ἴδιο.

[6] Διαρκὴς κατάλογος τῶν κηρυγμένων ἀρχαιολογικῶν χώρων καὶ μνημείων τῆς Ἑλλάδος.

Ἱστοσελίδα http://listedmonuments.culture.gr/result_declarations.php

[7] Βλάσης Βλασίδης, «Μεταξὺ μνήμης καὶ λήθης. Μνημεῖα καὶ κοιμητήρια τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου», Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2016.

[8] Ἱστοσελίδα «Ὁδυσσεύς». http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=20073

Πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις

α) Τὸ «Κουρμπάνι» τοῦ Ἀγίου Τρύφωνα τὸν Φεβρουάριο στὴ Γουμένισσα. β) Οἱ ἐκδηλώσεις γιὰ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα στὴ Γουμένισσα. γ) Τὸ «Κουρμπάνι» στὴ γιορτὴ τοῦ Ἀγίου Γεωργίου στὸν Εὔρωπο. δ) Τὸ «Κουρμπάνι» στὸ Πολύκαστρο, τὴ Δευτέρα μετὰ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. ε) Τέλη Μαΐου «Γιορτὴ κερασιοῦ» στὴ Φιλυριά. στ) Τὰ «Πολύκαστρινά», στὸ Πολύκαστρο τὸν Ἰούνιο. ζ) Τὸ «Κουρμπάνι» στὸν Ἅγιο Πέτρο, τέλη Ἰουλίου. η) Τὰ «Θεοτόκια» στὴ Γουμένισσα, τὸ 2^ο δεκαήμερο τοῦ Αὐγούστου. θ) Τὸ «Ἀντάμωμα τῶν Βλάχων» στὰ Λιβάδια Πάικου στὶς 15 Αὐγούστου. ι) Τὰ «Ἀξιουπολίτικα» στὴν Ἀξιούπολη, τὸ 3^ο δεκαήμερο Αὐγούστου. ια) Τὰ «Εὐρωπιώτικα» στὸν Εὐρωπό, τὸ 3^ο δεκαήμερο Αὐγούστου. ιβ) Ἡ «Γιορτὴ κρασιοῦ» στὴ Γουμένισσα τέλη Σεπτεμβρίου. ιγ) Ἡ ἐπέτειος ἀπελευθέρωσης τῆς Παιονίας ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό τὸ 1912, δημόσια τοπικὴ γιορτὴ καὶ ἀργία γιὰ τὸ Δῆμο Παιονίας στὶς 23 Οκτωβρίου. ιδ) Ἡ γιορτὴ «Κάστανο, κρασί, τυρί» κάθε φθινόπωρο στὸ χωριὸ Γρίβα. ιε) Ἡ «Γιορτὴ κάστανου» στὴν Καστανερὴ στὰ τέλη Ὀκτωβρίου.

Τὸ βιβλίο "Κοινότης Πλαγίων - Ἐν Παιονία Κιλκὶς" τοῦ Θεόδωρου Π. Μποράκη ποὺ κυκλοφόρησε τὸν Ἰανουάριο 2022 σὲ ψηφιακὴ μορφή, διατίθεται δωρεάν. Γιὰ πληροφορίες διαβάστε στὴ δ/νση:
http://plagia-paionias.blogspot.com/2022/01/blog-post.html