Η προτομή της δασκάλας του Σκρά Βασιλικής Παπαθανασίου. Πηγή: Θεόδωρος Π. Μποράκης.
Έρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Το χωριό Σκρα, γνωστό από τις μάχες του Α’ Π.Π., είναι χτισμένο σε υψόμετρο 520 μ. στο Πάικο, σε απόσταση 4 χλμ. περίπου από τα ελληνοσκοπιανά σύνορα. Την εποχή του διχασμού, και ιδιαίτερα κατά την 12η Νοεμβρίου 1946 στο χωριό στάθμευαν δύο διμοιρίες του 1ου Λόχου του 564 Τάγματος Πεζικού (ΤΠ) του Ελληνικού Στρατού. Η συνολική τους δύναμη ήταν 55 άνδρες. Στο χωριό βρισκόταν ο διοικητής του λόχου, λοχαγός Γεώργιος Ταβουλάρης, αλλά και ο διοικητής του τάγματος ταγματάρχης Κωνσταντίνος Πάστρας.
Τη νύχτα της 12-13/11/1946, δύναμη 300 ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ. περικύκλωσε το χωριό κι επιτέθηκε στην στρατιωτική φρουρά του Σκρα που αμύνθηκε σθεναρά αλλά τελικά εξουδετερώθηκε (στα θύματα περιλαμβάνονται το σύνολο των αξιωματικών της φρουράς και οι 4 χωροφύλακες του Σταθμού Χωροφυλακής). Από τον ανταρτικό κλοιό κατάφεραν να διαφύγουν και να διασωθούν 20 στρατιώτες κι ένας ανθυπασπιστής. Μετά την προσωρινή επικράτηση των ανταρτών ακολούθησαν δολοφονίες κατοίκων του χωριού, μεταξύ των οποίων και της δασκάλας Βασιλικής Παπαθανασίου.
Η Βασιλική Παπαθανασίου – Ζιάρα γεννήθηκε στο Σκρα το 1910, σπούδασε νηπιαγωγός και υπηρέτησε στο Σκρά μέχρι τη δολοφονία της την 13/11/1946. Το τραγικό της τέλος υπήρξε ο επίλογος του ξεκληρίσματος της μαρτυρικής οικογένειάς της.
Γονείς της ήταν ο παπά Αθανάσιος Ζιάρας και η πρεσβυτέρα Άννα (απεβίωσε το 1937).
Ο αδερφός της Βασιλικής, Δημήτριος Παπαθανασίου – Ζιάρας υπήρξε υπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και δολοφονήθηκε από τους αντάρτες στο Κιλκίς στις 7/11/1944, μετά την επικράτηση του Ε.Λ.Α.Σ. κατά τη μάχη του Κιλκίς της 4/11/1944.
Ο παπά Αθανάσιος μην αντέχοντας τον χαμό του γιου του, έσβησε τον Απρίλιο του 1946.
Η αδερφή της Βασιλικής, Αντωνία παραφρόνησε βλέποντας τον μαρτυρικό θάνατο της αδερφής της και έζησε έγκλειστη στο ψυχιατρείο.
Η προτομή της δασκάλας - Η προτομή βρίσκεται στον χώρο του σχολείου του χωριού Σκρα Στη μαρμάρινη βάση της προτομής αναγράφονται τα εξής:
«Βασιλική Παπαθανασίου, διδασκάλισσα εθνομάρτυς. Εσφαγιάσθη την 13ην Νοεμβρίου 1946 υπό των κομμουνιστοσυμμοριτών.»
«…Δεν υπάρχει συγγενής εξ αίματος της ηρωίδος δια να δεχθή την τιμήν αλλά υπάρχει συγγενής εκ ψυχής ολόκληρος η Ελλάς εις την οποίαν αντανακλά η δόξα της θυσίας. Απόφασις Ακαδημίας Αθηνών»
«Εστήθη υπό του Γ.Ε.Σ. τιμής ένεκεν διότι κατά της θυσίας της κατέστη σύμβολον υπερήφανον της εθνικής ιδέας και του διδασκαλικού κόσμου κατά των βαρβάρων και ανόμων κομμουνιστών».
Η προτομή κατασκευάστηκε πιθανότατα το 1961 από άγνωστο γλύπτη.
Στη μνήμη της δολοφονημένης δασκάλας αποδίδονταν τιμές κατά την επέτειο της δολοφονίας της, και μέχρι τη δεκαετία του 1980, από διδασκαλικούς συλλόγους της ευρύτερης περιφέρειας.
Πεσόντες στρατιωτικοί στη μάχη του Σκρα την 13 Νοεμβρίου 1946. Πηγή: εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 19& 22/11/1946.
