Μνημείο υψώματος Ραβινέ.
Πηγή φωτογραφίας: Θοδωρής Π. Μποράκης.
Τα μνημεία διηγούνται Ιστορία... Χαμηλό Παιονίας - Το μνημείο πεσόντων στη μάχη του υψώματος Ραβινέ 1/5/1917
Έρευνα: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Το μνημείο βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Ραβινέ, 1.000
μέτρα δυτικά - βορειοδυτικά από το χωριό Χαμηλό του Δήμου Παιονίας στον Νομό
Κιλκίς. Στον
σταυρό του μνημείου αναγράφεται: «Εις μνήμην των υπέρ πατρίδος πεσόντων
Αξιωματικών και Οπλιτών - 1η Μαΐου 1917». Αναθηματική μαρμάρινη πλάκα υπέρ των πεσόντων της μάχης έχει ανεγερθεί τα
τελευταία χρόνια στο χωριό Χαμηλό, για την απόδοση τιμών στο σημείο, σε
περίπτωση που οι καιρικές συνθήκες καταστούν δύσβατο τον δρόμο που οδηγεί στο
ύψωμα με το αρχικό μνημείο.
Σχέση με την
ιστορία – Η διατήρηση της ουδέτερης στάσης της
Ελλάδας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επηρεάστηκε από τη δράση των δυνάμεων της
Αντάντ κατά των Κεντρικών Δυνάμεων στο Μακεδονικό Μέτωπο (απόβαση γαλλικών
στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη το 1915) και από τη κατάληψη της ελληνικής
επικράτειας, ανατολικά του ποταμού Στρυμόνα, από τον βουλγαρικό στρατό που ήδη
υπήρξε σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Τουρκία) (1916).
Η βουλγαρική κατάληψη ελληνικών
εδαφών, η εγκληματική δράση του βουλγαρικού στρατού σε βάρος των Ελλήνων
κατοίκων και η αδράνεια της κυβέρνησης του Στέφανου Σκουλούδη έναντι όλων αυτών,
ήταν που έφεραν στο αποκορύφωμά του τον Εθνικό Διχασμό μεταξύ του βασιλιά
Κωνσταντίνου και του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αποτέλεσμα των αφόρητων επιρροών των
αντιμαχόμενων (Αντάντ και Κεντρικών Δυνάμεων) που ασκούνταν στο ελληνικό
πολιτικό παρασκήνιο, ήταν να αντιδράσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην ελληνική
ουδετερότητα με στρατιωτικό κίνημα και να προκύψουν οι δυο ελληνικές κυβερνήσεις
(των Αθηνών με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον Σπυρίδωνα Λάμπρου και της
Θεσσαλονίκης με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο) τον Σεπτέμβριο του 1916
αλλά και να εξοριστεί ο βασιλιάς Κωνσταντίνος το καλοκαίρι του 1917, υπό την
απειλή επέμβασης των δυνάμεων της Αντάντ στην Αθήνα, δυνάμεων
που επιδίωκαν και πέτυχαν να τοποθετήσουν βασιλιά τον Αλέξανδρο και πρωθυπουργό
τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η
κυβέρνηση Βενιζέλου έθεσε τη χώρα σε στρατιωτικό νόμο και κήρυξε επίσημα τον
πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η
κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης (της Θεσσαλονίκης) με πρωθυπουργό τον Ελ. Βενιζέλο που
είχε τη υποστήριξη της Αντάντ, εγκατέλειψε την αυστηρή ουδετερότητα κι έλαβε
μέρος στον πόλεμο, στο πλευρό των Γάλλων με 3 Ταξιαρχίες Πεζικού. Την άνοιξη
του 1917, στα βόρεια σύνορα της χώρας διεξήχθησαν σημαντικές μάχες των Ελλήνων
και των Γάλλων κατά των Βουλγάρων και των Γερμανών (μάχες Σεμέν ντε Φερ, Ραβινέ
κλπ). Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση των Αθηνών κι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δεχόταν
πιέσεις από την Αντάντ για αφοπλισμό του στρατού στον ελληνικό νότο, και είχε ήδη
γράψει στο ιστορικό της τα «Νοεμβριανά» του 1916 με τον ναυτικό αποκλεισμό της
Αθήνας και του Πειραιά από τον Αγγλο-γαλλικό στόλο, τον λιμό που επέφερε ο ναυτικός
αποκλεισμός και την μάχη των Αθηνών όπως έμεινε στην ιστορία η αιματηρή αντίδραση
του Συνδέσμου των Επιστράτων στην επιβολή του αφοπλισμού και την παρουσία
Αγγλο-γάλλων εισβολέων στους δρόμους της Αθήνας.
Η μάχη του Ραβινέ την 1η Μαΐου 1917 - Το
Ραβινέ ήταν ένα οχυρωμένο ύψωμα επί του ελληνικού εδάφους στη δυτική πλευρά του
Αξιού, το οποίο κατείχαν ισχυρές γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις. Αποτελούσε ένα
από τα βασικότερα ερείσματα της αμυντικής τους διάταξης και ως εκ τούτου η
κατάληψή του κρινόταν απαραίτητη από το συμμαχικό επιτελείο. Από τις 23 έως τις
30 Απριλίου του 1917 το ύψωμα προσβλήθηκε με προπαρασκευαστικό βομβαρδισμό και
επίθεση των ελληνικών τμημάτων, με προεξάρχοντα τα τάγματα των λοχαγών Κονδύλη
και Τσάκαλου. Τα ξημερώματα της 1ης Μαΐου εκδηλώθηκε η κύρια επιθετική ενέργεια
στην οποία πήραν μέρος τρεις ελληνικοί λόχοι του τάγματος Γουλιανού, που
κατάφεραν να εκδιώξουν τους κύριους υπερασπιστές του υψώματος, δυο βουλγαρικούς
λόχους, συλλαμβάνοντας και περίπου 60 αιχμαλώτους. Ωστόσο ο εχθρός αντεπιτέθηκε
άμεσα με συνέπεια οι ελληνικές δυνάμεις να υποστούν βαριές απώλειες, αφού το
σύνολο σχεδόν των ανδρών τους σκοτώθηκε ή τραυματίσθηκε με τον διοικητή λόχου
υπολοχαγό Καρακουλάκη να περιλαμβάνεται στους νεκρούς. Όλα αυτά οδήγησαν σε
προσωρινή εγκατάλειψη του υψώματος, έως ότου μια νέα ελληνική αντεπίθεση από
τους λόχους Ντερτιλή, Χαιρέτη και μια διμοιρία υπό τον ανθυπασπιστή Γκέκα να
καταλήξει σε επανάκτησή του.
Ἀφίσσα τῆς Πατριωτικῆς Ἔνωσης μὲ ἥρωες πεσόντες τῶν μαχῶν. Μεταξὺ τῶν εἰκονιζόμενων περιλαμβάνονται καὶ οἱ πεσόντες τῆς μάχης τοῦ Ραβινέ: 1. Ὑπολοχαγὸς Λεωνίδας Καρακουλάκης, 2. Ἀνθυπολοχαγός Παναγιώτης Μ. Πρωτοψάλτης, 3. Ἀνθυπολοχαγός Κωνσταντῖνος Α. Τσοκανάκης, 4. Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγός Εὐριπίδης Α. Ἀποστόλου, 5. Ἐθελοντὴς Ἠλίας Π. Ζαμπούρος, 6. Ἐθελοντὴς Δημήτριος Π. Βαλτίρκας.
Εκδηλώσεις μνήμης - Κατά την επέτειο της μάχης του Ραβινέ τελείται
τρισάγιο στο μνημείο και οι εκπρόσωποι της πολιτείας καταθέτουν στεφάνια στη
μνήμη των νεκρών ενώ στο χωριό Χαμηλό, που βρίσκεται πλησίον του λόφου Ραβινέ,
διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις με τη συμμετοχή τοπικών συλλόγων αλλά
και συλλόγων Κρητών που συμμετέχουν στις εκδηλώσεις μνήμης τιμώντας τους πολυάριθμους
Κρήτες που έπεσαν στη μάχη.
Πηγές:
1. Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, «Η Ελλάς
και ο πόλεμος στα Βαλκάνια 1914 - 1918» - Γενικό Επιτελείο Στρατού, 1958 -
1987.
2. Γεώργιος Θ.
Βαρδάκας, «Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος - Μάχες: Σεμέν ντε φερ, Ραβινέ, Σκρά ντι
Λεγκέν, Δοϊράνης, Διασπάσεως Μακεδονικού Μετώπου», Σεπτέμβριος 2018.
3. Χρήστος Π. Ίντος - Ο Μεγάλος Πόλεμος (Α' Παγκόσμιος
Πόλεμος, 1914 - 1918) στον Νομό Κιλκίς - Γουμένισσα 2019.
4. Βλάσης Βλασίδης – «Μεταξύ μνήμης και λήθης -
Μνημεία και κοιμητήρια του Μακεδονικού Μετώπου - Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα» -
Θεσσαλονίκη 2016.
5. Θεόδωρος Π. Μποράκης «Κοινότης
Πλαγίων Εν Παιονία Κιλκίς» ιδιωτική έκδοση – 2022.
Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Δημοσιεύτηκε την 18 Απριλίου 2023 στην ιστοσελίδα της εφημερίδας ΜΑΧΗΤΗΣ του Κιλκίς.
Διαβάστε περισσότερα για την μάχη του Ραβινέ στη διεύθυνση:
Το χωριό Χαμηλό: Η παλιά ονομασία του ήταν Αλτσάκ και υπήρξε χωριό με τουρκικό πληθυσμό που εκκενώθηκε το 1923 με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Είναι χτισμέμο κοντά στο ύψωμα Ραβινέ στα ελληνοσκοπιανά σύνορα, στον Δήμο Παιονίας του Νομού Κιλκίς. Οι περίπου 110 κάτοικοί τους είναι Έλληνες πρόσφυγες Ποντιακής καταγωγής. Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί τον Ι. Ν. Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, τα καταστήματα εστίασης του χωριού καθώς και το ιστορικό ύψωμα Ραβινέ με το μνημείο πεσόντων του Α΄Π.Π. κατά τη μάχη του Ραβινέ της 1/5/1917 ενώ στα κοιμητήρια του χωριού βρίσκεται το μνημείο των 20 εκτελεσμένων κατοίκων του Χαμηλού από τον βουλγαρικό στρατό την 19/1/1944.
Γεωργική παραγωγή: σιτάρι, ηλίανθο, καλαμπόκι, σκορδάκια νωπά, αμπέλια, ελαιώνες, ροδιές οινοποιεία, προϊόντα μελισσοκομίας κλπ. Ενδιαφέροντα: ορεινή πεζοπορία, κυνήγι.
Διαδρομές πεζοπορίας: 1) από το Χαμηλό μέχρι την κορυφή του υψώματος Ραβινέ (δασικός δρόμος), 2) από Χαμηλό κατά μήκος του παραπόταμου (Αλτσάκ ντερέ) μέχρι τον Αξιό ποταμό, 3) Χαμηλό - παλιός μύλος - Φανός (δασικός δρόμος).
Το ύψωμα Ραβινέ όπως φαίνεται κατά τη διαδρομή από το χωριό Χαμηλό. Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης