Το μνημείο πεσόντων στον Άγιο Πέτρο Παιονίας (2020). Από το αρχείο του Θοδωρή Π. Μποράκη.
Έρευνα - παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Το μνημείο βρίσκεται στην πλατεία κι αναγράφει στα τρία μέρη του τα παρακάτω:
Στην κεντρική στήλη: "Η κοινότης Αγίου Πέτρου ανήγειρεν εις μνήμην των ενδόξως πεσόντων τέκνων της 1912 - 1922."
Φονευθέντες
Ιωαν. Γ. Κάργας, Αδαμ. Λ. Δελληγιάννης, Αθαν. Τσιντικλής.
Εξαφανισθέντες
Απόστ. Σ. Καρανικόλας, Αντ. Δ. Βιτλάρης.
"ΗΔΕ ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ"
Στις στήλες δεξιά κι αριστερά αναγράφονται:
"Η κοινότης Αγίου Πέτρου εις τους νεκρούς της πεσόντες κατά τον αγώνα εναντίον των κομμουνιστοσ/των"
Δεκ. Αλέξ. Αναστασιάδης, στρ. Αθαν. Αναστασιάδης, στρ. Γρηγ. Αναστασιάδης, στρ. Παυλος Αραμπατζής, στρ. Περ. Βέλλιος, στρ. Δημ. Βιτλάρης, διμοιρ. Αλέξ. Βυζάντιος, στρ. Δημ. Γαρδάνης, στρ. Λάζ. Γεωργιάδης, λοχίας Γεώργ. Γεωργιάδης, οπλ. Δημ. Γιαννακούλας, στρ. Γεώργ. Γιαννακούλας, ανθυπ. Αθαν. Γρηγοριάδης, στρ. Γεώργιος Γρηγοριάδης, στρ. Πέτρος Γρηγοριάδης, Γεωργία Γρηγοριάδου, στρ. Θεόδ. Δημόπουλος, στρ, Θεοκλής Δημόπουλος, στρ. Θωμ. Δημόπουλος, στρ. Σπ. Δημόπουλος, στρ. Ιωάν. Ήλκος, λοχίας Αναστάσιος Ιωαννίδης, στρ. Δημ. Ιωαννίδης, στρ. Ιωάν. Ιωαννίδης, επιλ. Ιωάννης Ιωαννίδης, στρ. Θουκιδ. Ιωαννίδης, στρ. Χρ. Ιωαννίδης, στρ. Δημ. Καλογιάννης, στρ. Θάνος Καλογιάννης, στρ. Χρ. Καλογιάννης, στρ. Αντ. Καλφόπουλος, στρ. Γεώργ. Καλφόπουλος, στρ. Παν. Καλφόπουλος, στρ. Πολυδεύκης Καλφόπουλος, στρ. Γεώργ. Καραστογιάννης, στρ. Γεώργ. Καραστογιάννης, στρ. Ιω. Καραστογιάννης, στρ. Θαν. Καραστογιάννης, επιλ. Κων. Καραστογιάννης, στρ. Μάρκος Καραστογιάννης, στρ. Νικ. Καραστογιάννης, στρ. Χρ. Καραστογιάννης, στρ. Χρ. Καραστογιάννης, στρ. Αθ. Καρατραγιάννης, στρ. Ηλ. Καρατραγιάννης, στρ. Ιακ. Καρατραγιάννης, στρ. Κων. Καρατραγιάννης, στρ. Στέφ. Καρατραγιάννης, στρ. Σταύρος Καρατραγιάννης, στρ. Γεώρ. Κωφός, λοχ. Αθ. Λαπόρδας, στρ. Πέτρος Λαπόρδας, στρ. Χρ. Λαπόρδας, στρ. Φώτιος Μακρίδης, στρ. Ν. Μαρινίδης, στρ. Αν. Μουζάκης, στρ. Καλούδης Μουζάκης, εφημέριος Νικ. Νταλίδης, στρ. Χρ. Νταλίδης, στρ. Χρ. Ουζούνης, στρ. Δημήτρ. Παπαμανώλης, στρ. Διον. Παπαμανώλης, στρ. Θεοφάνης Παπαμανώλης, εφημέριος Πέτρος Παπαμανώλης, στρ. Πέτρος Παπαμανώλης, στρ. Ηλίας Παπιλίδης, στρ. Γ. Παρασκευoπουλος, στρ. Απ. Πεταλάς, στρ. Αθ. Σταματόπουλος, στρ. Χρυσόστομος Στραντζαλίδης, στρ. Θεοχ. Τερζής, στρ. Θεοχ. Τόσκας, στρ. Κων. Τoσκας, στρ. Γ. Τσιντεκλής, στρ. Τραϊανός Χριστίδης, στρ. Αθ. Χριστοδουλίδης, στρ. Κων. Χριστοδουλίδης, στρ. Κυρ. Χριστοδουλίδης, Σοφία Χριστοδουλίδου
Πεσόντες Μακεδονικού Αγώνα: Δημήτριος Αλίρης, Χρ. Ιωαννίδης, Αθ. Καραστογιάννης, Χρ. Καραστογιάννης, Στ. Καρατραγιάννης, Ι. Μαυρουδής, Κων. Ντούλιας, Αθ. Ουζούνης, Εμμ. Παπαμανώλης, Διον. Παπαμανώλης, Ι. Παπαϊωάννου.
Πεσόντες αλβανικού έπους: Γ. Καρατραγιάννης, Αν. Μανούδης, Αθ. Παπαμανώλης, Χρ. Παρασκευόπουλος, Β. Τσακιρίδης, Αν. Τραγαράκης, Αντ. Τραγαράκης, Μιχ. Τερζής, Γρ. Τσοτσάκης.
Σχέση του μνημείου με την Ιστορία - Το χωριό Άγιος Πέτρος (Πέτροβο η παλιά του
ονομασία) υπήρξε κατά τον Μακεδονικό Αγώνα από τα ισχυρότερα προπύργια του
μακεδονικού ελληνισμού της περιοχής. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1880,
σχεδόν συγχρόνως με την Γουμένισσα, λειτούργησε στον Άγιο Πέτρο ελληνικό
σχολείο όπως και στα χωριά της Παιονίας Γρίβα, Καστανερή, Πολύπετρο, Πεντάλοφο,
Στάθη και Κάρπη. Κατά την οθωμανική απογραφή του πληθυσμού το 1904, το χωριό
Άγιος Πέτρος εμφανίζεται ως η μεγαλύτερη αμιγής ελληνική κοινότητα της περιοχής
Παιονίας. Απογράφηκαν 850 ορθόδοξοι Έλληνες δίχως να υπάρχουν ανάμεσά τους
μουσουλμάνοι ή σχισματικοί βουλγαρίζοντες και ρουμανίζοντες όπως σε άλλα χωριά.
Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, οι κάτοικοι
συμμετείχαν ενεργά και το χωριό υπέστη αρκετές καταστροφές. Αυτοί που
διακρίθηκαν στους αγώνες εκείνης της περιόδου από τον Άγιο Πέτρο, ήταν ο
Νικόλαος Γεωργιάδης, ο Χρήστος Ιωαννίδης, ο Δημήτριος Καραστογιάνννης, ο
Αθανάσιος Καρατραγιάνης, ο Σταύρος Καρατραγιάννης, η Αικατερίνη Κιτσούκη, ο
Σταύρος Κιτσούκης, ο Σωτήριος Κοτζαμπάσης, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος, ο
Διονύσιος Παπαδόπουλος και πατήρ-Εμμανουήλ Παπαμανώλης, καθώς και οι
οπλαρχηγοί Ιωάννης Ήλκος και Νικόλαος Καραστογιάννης. Ο Άγιος
Πέτρος χαρακτηρίστηκε από τους στρατηγούς Κωνσταντίνο Μαζαράκη
Αινιάν και Ιώαννη Δεμέστιχα ως "Σούλι της
Μακεδονίας", λόγω της γεναιότητας και της αυτοθυσίας των κατοίκων του,
εκείνη την εποχή.
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και
Τουρκίας, στον Άγιο Πέτρο εγκαταστάθηκαν, ανάμεσα στον ντόπιο πληθυσμό, Έλληνες
πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη αλλά και οικογένειες Σαρακατσάνων. Ένα
επεισόδιο της εποχής εγκατάστασης των προσφύγων αφορούσε την Κοινότητα του
Αγίου Πέτρου και καταγράφηκε στην εφημερίδα «Μακεδονία» της 21/9/1924 και της
26/9/1924, όταν η διένεξη μεταξύ του ντόπιου και του προσφυγικού στοιχείου του
χωριού οδήγησε σε απώλεια ανθρώπινης ζωής.
Ιστορικά στιγμιότυπα - Στις 22 Ιουνίου 1907, υπήρξε συμπλοκή μεταξύ Ελλήνων μακεδονομάχων ανταρτών του καπετάν Νικηφόρου Β΄ (Γεώργιου Παπαδόπουλου) και τουρκικού στρατού. Στη μάχη εξουδετερώθηκε το αντάρτικο σώμα και φονεύθηκε ο καπετάν Νικηφόρος Β΄.
Κατά τις παραμονές της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό, και συγκεκριμένα στις 24 Οκτωβρίου 1912, εγκαταστάθηκαν στα χωριά Άγιος Πέτρος και Κουφάλια οι VI και IV Μεραρχίες του ελληνικού στρατού προκειμένου να εγκαταστήσουν τμήματα ασφαλείας μέχρι να κατασκευαστεί γέφυρα στον Αξιό ποταμό για την προώθηση του στρατού στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από τις
αρχές του 1944, όταν πια οι ιδεολογικές προπαγάνδες είχαν αντικαταστήσει τον
πατριωτισμό, άρχισαν να γράφονται στην ιστορία
οι δραματικές σελίδες του διχασμού. Ιδιαίτερα μετά την ρήξη μεταξύ των
αντιστασιακών ομάδων του Κιλκίς (Ε.Λ.Α.Σ. - Π.Α.Ο.) και την διάλυση της
τελευταίας, αντικομουνιστές κάτοικοι του χωριού Άγιος Πέτρος και των γύρω
χωριών εξοπλίστηκαν ώστε να αποτρέψουν επιθέσεις των ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ. στην
περιοχή, καθώς είχαν αρχίσει οι πολιτικές αντεκδικήσεις μεταξύ των πολιτών αλλά
και οι βίαιες στρατολογήσεις νέων από τον Ε.Λ.Α.Σ.
Την 6 Μαρτίου 1944 δυνάμεις του Ε.Λ.Α.Σ. επιτέθηκαν κατά
του χωριού Άγιος Πέτρος αλλά αποκρούστηκαν από τους υπερασπιστές του.
Την 16 Μαρτίου 1944 ισχυρές δυνάμεις του Ε.Λ.Α.Σ.
επιτέθηκαν κατά των χωριών Άγιος Πέτρος και Μεσιά. Μετά την ήττα των
υπερασπιστών τους ακολούθησαν δολοφονίες δεκάδων πολιτών και πυρπολήσεις
οικιών.
Πηγές:
1. Εφημερίδα «Μακεδονία».
2. Θανάσης
Μουτσόπουλος «Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ», εκδ. EDITEX, 1971, Γενεύη.
3.
Γιώργος Εχέδωρος «Ἱστορία τοῦ Κιλκίς», Κιλκὶς, 1996
4. Γενικό
Επιτελείο Στρατού – Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.
5.
Ιστοσελίδα «Άγιος Πέτρος Κιλκίς» - Βικιπαίδεια.
6. Ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ http://plagia-paionias.blogspot.com
Το χωριό Άγιος Πέτρος: Η παλιά του ονομασία ήταν Πέτροβο. Είναι πεδινό χωριό του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς με περίπου 1.500 κατοίκους. Είναι χτισμένο περίπου 2 χιλιόμετρα από τη δυτική όχθη του Αξιού ποταμού. Ο ταξιδιώτης μπορεί να επισκεφθεί τον Ι. Ν. Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1810), το μνημείο των δεκάδων πεσόντων ηρώων που αποδεικνύει την ιστορική αξία της τοπικής κοινωνίας, καθώς και τα καταστήματα εστίασης.
Στο χωριό δραστηριοποιείται ο πολιτιστικός σύλλογος "Άγιος Πέτρος" που πραγματοποιεί πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά την πανήγυρη του χωριού στις 29 Ιουλίου αλλά και "Κουρμπάνι" τις 27 Ιουλίου κάθε χρόνο. Παρεχόμενες υπηρεσίες: Φαρμακείο. (Προσέγγιση στις όχθες του Αξιού ποταμού, αθλητικό γήπεδο ποδοσφαίρου).
