Γευγελή περί τα 1900. Τσούφλειος Σχολή του ελληνικού στοιχείου . Εικόνα από την ιστοσελίδα "Εδεσσα 1860-1920"
Η καταστροφή της περιοχής της Γευγεγής από τους Βουλγάρους[1]
Ήταν τέλη του
1918 όταν η εφημερίδα Μακεδονία δημοσιεύει ένα άρθρο υπό τον γενικό τίτλο ΑΠΟ
ΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ ΟΡΓΙΑ - ΠΩΣ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΑΝ
ΤΗΝ ΓΕΥΓΕΛΗΝ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΙΧΩΡΑ - ΠΟΙΟΙ
ΗΣΑΝ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ. Το άρθρο αυτό, που παρουσιάζει το βουλγάρικο χτύπημα
κατά του ελληνικού πληθυσμού της Γευγελής, παρατίθεται αυτούσιο:
«Και οι
Βούλγαροι, οι καταλαβόντες την περιφέρειαν Γευγελής, μη θέλοντες να υστερήσουν
των λοιπών ομοφύλων των ως προς τας βαναυσότητας και αγριότητας, εξετέλεσαν, εν
πάσαις τες λεπτομερείαις του το πρόγραμμα της εξοντώσεως και εξαφανίσεως παντός
ελληνικού και εν τη περιφερεία ταύτη. Εν πρώτοις, άμα τη καταλήψει της
ειρημένης περιφερείας, εφρόντησαν να εκτοπίσουν τους κατοίκους, αφού υπεχρέωσαν
αυτούς να λάβουν μεθ’ εαυτών τα αναγκαιότερα μόνον των οικιακών επίπλων και
σκευών των, τα δε λοιπά ετοιμάσουν εις δέματα και τοποθετήσουν εις ωρισμένα
οικήματα, προς φρούρησιν δήθεν αυτών υπ’ αυτού του βουλγαρικού στρατού, και
αποστολήν αυτών, εν ευθέτω χρόνω, υπ’ αυτών των βουλγαρικών αρχών εις τους
δικαιούχους, αμα τη εγκαταστάσει των εις τον επί τούτω ωρισμένον τόπον! Αφου δε
δια του εντίμου βουγαρικού τρόπου κατεκρήτησαν άπασαν την κινητήν περιουσίαν
των δυστυχών κατοίκων, έθεσαν εις ενέργειαν έτερον σατανικόν μέσον προς
βαθμιαίαν εξόντωσιν και αυτών των κατοίκων. Απέσπασαν υπό των αγκαλών πολλών
οικογενειών τούς μόνους προστάτας των και απέστειλαν αυτούς εις διάφορα
καταναγκαστικά έργα, πολλών δε οικογενειών τα μέλη διεσκόρπισαν εις διάφορα μέρη
της Βουλγαρίας, όπου, υφίσταντο τα πάνδεινα, εξ ων πλείστοι και καθ οδόν –καθ’
όσον καθ’ ωρισμένας φαίνεται, χρονικάς περιόδους μετεφέροντο από τόπου εις
τόπον προς επιδείνωσιν των βασάνων των- και εις τα μέρη ένθα ετοποθετήθησαν
απέθανον.
Εν τέλει, προς
συμπλήρωσιν του σχεδίου των, απεψίλωσαν την περιφέρειαν και των οικιών και
κατέστησαν, ούτω ταύτην έρημον. Εν Γευγελή μόνον, εκ των 1500 οικιών και 700
εμπορικών καταστημάτων και εργαστηρίων, κατεδάφισαν υπέρ τας 400 οικίας, διότι
ανήκον εις τους φανατικότερους των Γραικομάνων. Εκ των λοιπών δε τας πλείστας
κατεκρήμνισαν, αφού αφήρεσαν τας κεράμους και παν ξύλινον υλικόν. Η πόλις αύτη,
ήτις άλλοτε ήτο ο στόχος του Βουγλαρικού Κομιτάτου, μετεβλήθη εις σωρούς
ερειπίων.
Και των άλλων
χωρίων της περιφερείας ταύτης η τύχη δεν υπήρξε καλυτέρα. Τα χωρία Σέχοβον,
Σλόπιντσα, Μαρζέντσα, Πόμπρεκ, Διαβατό, Παρδέιτσα, Γκόρνιτσεκ, Μουίν, Χούμα
είναι εντελώς κατεστραμμένα, των δε χωρίων Βογδάντσης, Στογιακόβου και Νεγκόρτσης
αι πλείσται οικίαι κατεστραμμέναι και αι εναπομείνασαι ακατάλληλοι προς
κατοικίαν.
Τοιαύτη εν
ολίγοις, η διαγωγή των Πρώσσων της Ανατολής. Και όμως διατείνονται και
κόπτονται, ότι η περιφέρεια αύτη είναι βουγγαρική και επομένως είναι δίκαιον!!
να δοθή εις αυτούς ή να αυτονομηθή, κατά την απαίτησιν του Μακεδονικού
Κομιτάτου. Εαν όντως εις την απαίτησίν των ταύτην συντρέχουν λόγοι εθνολογικοί
και ιστορικοί, διατί τότε προέβησαν ου μόνον εις την εκτόπισιν αλλά και
διασποράν του πληθυσμού, κατακρήτησιν της κινητής αυτού περιουσίας και
κατεδάφισιν και καταστροφήν ταύτης
πρωτοστατούντος
μάλιστα αυτού του Βουγλάρου Φρουράρχου Γευγελής Θεοδώρου Σίσκωφ,
αντισυνταγματάρχου 5ης Μεραρχίας 20ου Συντάγματος,
έχοντος ως συνεργούς τους Βλάδε Οικονόμωφ, Πρόεδρον του Κομιτάτου και Δήμαρχον
Γευγελής, Μήτον Κουβάτσην, πρόεδρον των επιτάξεων και Μίρτσε Κουβάτσην
διευθυντήν περιθάλψεως; Αλλά το μίσος αυτών κατά των κατοίκων της περιφερείας
ταύτης, και ιδία των της Γευγελής, από των χρόνων της τουρκικής δουλείας καθ’
ην δεν ηδυνήθησαν οι κομιτατζήδες δια του πυρός και σιδήρου να καθυποτάξουν
αυτούς υπό το Βουλγαρικόν σχίσμα, και η αποτυχία αυτών κατά την κατά τον
Ελληνοσερβοβουλγαρικόν πόλεμον εισβολήν των εις Γευγελήν, οπότε έλαβον τα όπλα
και αυτοί οι κάτοικοι της ατυχούς πόλεως κατ’
αυτών, εζήτουν εκδίκησιν. Και η ευκαιρία τοις εδόθη προσθέτουσα μιαν
ακόμα μαύρην σελίδα εις το παθητικόν των, το πλήρες θηριωδιών, ωμοτήτων και
βαναυσοτήτων».
