Τσατάλτζα Ανατολικής Θράκης – Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς
Έρευνα: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Αφιερώνεται στην γενιά των ξεριζωμένων Ελλήνων των όπου γης πατρίδων, που διαλύθηκαν στη θύελλα της Ιστορίας και σκόρπισαν στον κόσμο, μα στάθηκαν όρθιοι κι έγιναν ακρίτες της Ελλάδας. Έναν αιώνα τώρα οι απόγονοί τους, ζωντανές ψηφίδες, στολίζουν το ψηφιδωτό του Κιλκίς με τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων τους.
Αρχοντικό του 19ου αιώνα στις Μέτρες, στη συνοικία του Αγίου Γεωργίου. Πηγή φωτογραφίας: Ιστοσελίδα Περιηγήσεις https://www.periegesis.gr/metres-catalca/
Οι Μέτρες (Τσατάλτζα)
Η κωμόπολη Μέτρες, στα τουρκικά Τσατάλτζα, βρίσκεται στην Ανατολική Θράκη, 42 περίπου χιλιόμετρα δυτικά του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Κατά τα έτη 1909 – 1910 είχε μικτό πληθυσμό που αποτελούνταν από 1.856 Έλληνες και από 1.200 Τούρκους κατοίκους. Υπαγόταν στην Μητρόπολη Μετρών και Αθύρων και μητροπολιτική εκκλησία της κωμόπόλης ήταν ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου.
Στο «Λεξικόν γεωγραφικόν και ιστορικόν της Θράκης» αναγράφονται: «Κωμόπολις της Αν. Θράκης. κειμένη χιλιόμετρά τινα μακράν του μυχού της λιμνοθαλάσσης του Αθύρα (Μπουγιούκ—Τσεκμετξέ) παρά τον Μέλανα ποταμόν επί υπωρειών υψηλού τίνος λόφου.
Κατά πάσαν πιθανότητα είναι η υπό του Προκοπίου αναφερομένη κώμη: Επισκοπεία, πόλις ατείχιστος πρότερον και εκτεθειμένη εις τας επιδρομάς των βαρβάρων, την οποίαν περιετείχισεν ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός (527 - 565) δι’ ισχυρού τείχους καί πύργων (Περί Κτισμ. IV , σ. 19).
Εις τα εκκλησιαστικά χρονικά αναφέρεται επίσκοπος Μετρών, υπογραφόμενος εις τα πρακτικά της εν Νικαία εβδόμης Οικουμενικής συνόδου (787), κατά δε τον ένατον αιώνα επίσκοπος αυτής υπό τον Μητροπολίτην Ήρακλείας. Αι Μέτραι κατελήφθησαν υπό των Τούρκων το 1371 υπό του σουλτάνου Μουράτ του Α' η δε επισκοπή αυτής ένεκα της ερημώσεως της χώρας ολίγα έτη προ της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων προσηρτήθη εις αρχιεπισκοπήν τινά της Κωνσταντινουπόλεως. Βραδύτερον αναφέρεται ως επισκοπή ηνωμένη μετά του Αθύρα, υπό τον μητροπολίτην πάλιν Ηρακλείας το δέ 1909 η επισκοπή Μετρών και Αθύρα απεχωρίσθη της μητροπόλεως Ηρακλείας, προαχθείσα εις μητρόπολιν. Διελύθη όμως μετά την ανταλλαγήν των πληθυσμών (1923) έκτοτε δε η| επαρχία διατελεί άνευ τιτλούχον. Σήμερον καλείται υπό των Τούρκων Τσατάλτζα.»
Από την Τσατάλτζα καταγόταν ο μέγας ευεργέτης της ελληνικής κοινότητος Μετρών (Τσατάλτζας) Φώτιος Αναστασιάδης (Φωτάκας). Γεννήθηκε το 1814 και πέθανε το1884. Επιδόθηκε στο εμπόριο αποικιακών ειδών και δημητριακών στην Τσατάλτζα. Σύμφωνα με τον πρώην δήμαρχο Μετρών κ. Στ. Σπυρόπουλο, ο Φώτιος Αναστασιάδης είχε καταθέσει στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος το ποσό των 10.000 χρυσών λιρών Τουρκίας στο όνομα της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητας Μετρών ώστε από τους τόκους να μπορούν να φοιτούν οι συμπατριώτες του από την Τσατάλτζα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στο τέλος της ζωής του την περιουσία του την κληροδότησε στην ελληνική κοινότητα, από τα έσοδα της οποίας χτίστηκε η Φωτάκειος Σχολή της Τσατάλτζας.
Το
σπουδαιότερο αρχαιολογικό ίχνος της κωμόπολης είναι το τμήμα του κάστρου της και
το περίφημο Αναστασιανό τοίχος που άρχιζε από τον Εύξεινο Πόντο και κατέληγε
στη Σηλυβρία.
Στις Μέτρες, εκτός από του Αη-Γιωργιού, γινόταν μεγάλο πανηγύρι και τη Δευτέρα του Αποστόλου Θωμά που γιορτάζονταν η τοπική γιορτή της Παναγίας Ρευματοκρατούσας, το αγίασμά της βρισκόταν πολύ κοντά στην κωμόπολη, μέσα σ’ ένα μικρό σπήλαιο ανάμεσα σε δυο βουνά.
Το
έθιμο του Εβραίου (Οβριού όπως έλεγαν) λάμβανε χώρα κάθε χρόνο τη Μεγάλη
Εβδομάδα. Ήταν το κάψιμο ενός ομοιώματος του Ιούδα κρεμασμένου επάνω σε ξύλινο
στύλο. Το έθιμο τηρούνταν και στα γύρω χωριά (Τσακήλι, Αλμπασάν, Νιχώρι κλπ).
Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης περί ανταλλαγής πληθυσμών, οι 4.000 Έλληνες κάτοικοι της Τσατάλτζας αναχώρησαν την 20 Ιουλίου 1924 με προορισμό την Ελλάδα όπου κι εγκαταστάθηκαν στις περιοχές Γέφυρα (Τόψιν), Άγιος Πέτρος Κιλκίς κ.α.
Πηγές:
1. Ιστοσελίδα «Τσακίλι Τσατάλτζας».
2. «ΘΡΑΚΙΚΑ, σύγγραμα περιοδικόν εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις «Θρακικού Κέντρου». Τόμος 3Α , Εν Αθήναις 1932». Θεματική ενότητα: Μνημόσυνα.
3. Αχιλλέως Θ. Σαμοθράκη «Λεξικόν γεωργαφικόν και ιστορικόν της Θράκης», Αθήνα 1963.
4.
Ιστοσελίδα https://einai-adynaton.blogspot.com/2015/03/metres-tsataltza.html,
ενότητα «Στις Μέτρες της Ανατολικής Θράκης (Τσατάλτζας)».
5.
Ιστοσελίδα «Περιήγηση» https://www.periegesis.gr/metres-catalca/
Δημοσιεύτηκε την 22 Μαρτίου 2024 στην ιστοσελίδα της εφημερίδας ΜΑΧΗΤΗΣΗ του Κιλκίς.
Ο πύργος του ρολογιού στο Φωτάκειο Σχολείο των Μετρών. Φωτογραφία: Ιστοσελίδα https://www.periegesis.gr/metres-catalca/?_gallery=gg-24-215
Μπορείτε να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο και τα υπόλοιπα μέρη της ενότητας «Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς» που δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα της εφημερίδας Μαχητής του Κιλκίς:
https://maxitis.gr/author/theodorosplagiotisΟ Θεόδωρος Π. Μποράκης είναι συγγραφέας και ερευνητής της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας. Διαχειρίζεται την ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ https://plagia-paionias.blogspot.com όπου αναρτά ιστορικά και λαογραφικά θέματα του χωριού Πλάγια και της περιοχής Παιονίας Κιλκίς.
