Χάρτης τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ στὸ ὕψωμα Ραβινέ. Χαμηλὰ στὸν χάρτη διακρίνεται τὸ χωριὸ Καρὰ Σινάντσι (Καρασινάν), τὰ σημερινὰ Πλάγια Παιονίας. Πηγή: ἱστοσελίδα ΑΒΕΡΩΦ.
Τὸ μνημεῖο τῆς μάχης Ραβινὲ στὴν κορυφὴ τοῦ ὁμώνυμου ὑψώματος στὸ χωριὸ Χαμηλὸ στὴν Παιονία Κιλκίς. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ Θοδωρῆ Π. Μποράκη (2010).
Εισαγωγή - Σχέση με την ιστορία – Η διατήρηση της ουδέτερης στάσης της Ελλάδας κατά
τον Α΄ Π. Π. επηρεάστηκε από τη δράση των δυνάμεων της Αντάντ κατά των
Κεντρικών Δυνάμεων στο Μακεδονικό Μέτωπο (απόβαση γαλλικών και βρεττανικών στρατευμάτων στη
Θεσσαλονίκη το 1915) και από τη κατάληψη της ελληνικής επικράτειας, ανατολικά
του ποταμού Στρυμόνα, από τον βουλγαρικό στρατό που ήδη υπήρξε σύμμαχος των
Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Τουρκία) (1916).
Η βουλγαρική κατάληψη ελληνικών εδαφών, η εγκληματική
δράση του βουλγαρικού στρατού σε βάρος των Ελλήνων κατοίκων και η αδράνεια της κυβέρνησης
του Στέφανου Σκουλούδη έναντι όλων αυτών, αλλά και η επιβολή στρατιωτικού νόμου από τον γαλλικό στρατό στη Θεσσαλονίκη ήταν που έφεραν στο αποκορύφωμά του τον
Εθνικό Διχασμό μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου και του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αποτέλεσμα
των αφόρητων επιρροών των αντιμαχόμενων (Αντάντ και Κεντρικών Δυνάμεων) που
ασκούνταν στο ελληνικό πολιτικό παρασκήνιο, ήταν να αντιδράσει ο Ελευθέριος
Βενιζέλος στην ελληνική ουδετερότητα με στρατιωτικό κίνημα και να προκύψουν οι δυο
ελληνικές κυβερνήσεις (των Αθηνών με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον Σπυρίδωνα
Λάμπρου και της Θεσσαλονίκης με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο) τον Σεπτέμβριο
του 1916 αλλά και να εξοριστεί ο βασιλιάς Κωνσταντίνος το καλοκαίρι του 1917, υπό
την απειλή επέμβασης των δυνάμεων της Αντάντ στην Αθήνα, δυνάμεων που επιδίωκαν και
πέτυχαν να τοποθετήσουν βασιλιά τον Αλέξανδρο και πρωθυπουργό τον Ελευθέριο
Βενιζέλο. Η κυβέρνηση Βενιζέλου
έθεσε τη χώρα σε στρατιωτικό νόμο και κήρυξε επίσημα τον πόλεμο στις Κεντρικές
Δυνάμεις.
Η κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης (της Θεσσαλονίκης) με
πρωθυπουργό τον Ελ. Βενιζέλο που είχε τη υποστήριξη της Αντάντ, εγκατέλειψε την
αυστηρή ουδετερότητα κι έλαβε μέρος στον πόλεμο, στο πλευρό των Γάλλων με 3
Ταξιαρχίες Πεζικού. Την άνοιξη του 1917, στα βόρεια σύνορα της χώρας διεξήχθησαν
σημαντικές μάχες των Ελλήνων και των Γάλλων κατά των Βουλγάρων και των Γερμανών
(μάχες Σεμέν ντε Φερ, Ραβινέ κλπ). Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση των Αθηνών κι ο
βασιλιάς Κωνσταντίνος δεχόταν πιέσεις από την Αντάντ για αφοπλισμό του στρατού
στον ελληνικό νότο, και είχε ήδη γράψει στο ιστορικό της τα «Νοεμβριανά» του
1916 με τον ναυτικό αποκλεισμό της Αθήνας και του Πειραιά από τον Αγγλο-γαλλικό
στόλο και την μάχη των Αθηνών όπως έμεινε στην ιστορία η αιματηρή αντίδραση του
Συνδέσμου των Επιστράτων στην επιβολή του αφοπλισμού και την παρουσία Αγγλο-γάλλων
εισβολέων στους δρόμους της Αθήνας.
Λοχαγὸς Γρηγόριος Γουλιανὸς ἀπὸ τὸν Παλαμὰ Καρδίτσας, πρωταγωνιστὴς στὴν κατάληψη τοῦ Ραβινέ.
Προτομή τοῦ Γρηγόριου Γουλιανοῦ στὴ γενέτειρά του, στὸν Παλαμὰ Καρδίτσας. (2022) Φωτογραφία ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ κ. Γεώργιου Γούσιου.
Ἡ μάχη τοῦ Ραβινέ - «…Ἡ ἀπόσταση μεταξὺ βουλγαρικῶν θέσεων καὶ ἑλληνικῶν ἦταν μόλις 1.200 μέτρα. Μετὰ τὴν κατάληψη τοῦ λόφου Σεμὲν ντὲ φέρ, τὴν κατάληψη τοῦ ὑψώματος Ραβινὲ ἀνέλαβε τὸ 2ο Τάγμα τοῦ 1ου Συντάγματος Σερρῶν ὑπὸ τὸν Λοχαγὸ Γουλιανὸ Γρηγόριο. Τὸ 2ο Σύνταγμα Σερρῶν (Ἀνχης Τσερούλης Χαράλαμπος) στὸ κέντρο καὶ ἀριστερὰ τῆς παρατάξεως μὲ τὰ τρία Τάγματά του· τὸ 1ο Τάγμα (Λγὸς Γρηγοριάδης Νεόκοσμος), τὸ 2ο Τάγμα (Λγος Παλλίδης Παῦλος) καὶ τὸ 3ο Τάγμα (Λγὸς Τσάκαλος Κωνσταντῖνος), πρὸς τὰ γύρω ὑψώματα Μπομπαρντὲ καὶ Ντρομαντέρ.
Ἡ ἐπίθεση ξεκίνησε στὶς
04:35 τὸ ξημέρωμα τῆς 1ης Μαΐου 1917 καὶ κάτω ἀπὸ σφοδρὸ βομβαρδισμὸ
τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ καὶ μέσα σὲ λίγα λεπτὰ τὸ ἑλληνικὸ πεζικὸ αἰφνιδιάζοντας
μὲ τὴν ὀρμητικότητά του τοὺς Βούλγαρους κυρίευσε τὸν λόφο, συλ-λαμβάνοντας αἰχμαλώτους
60 ἄνδρες μεταξὺ αὐτῶν καὶ 5 Γερμανούς.
Οἱ Βούλγαροι συνέχιζαν
τὸν βομβαρδισμὸ τοῦ Ραβινὲ προκαλώντας τεράστιες ἀπώλειες στὸ ἑλληνικὸ τάγμα,
σχεδὸν τὸ 75% τῆς δύναμής του εἶχε τεθεῖ ἐκτὸς μάχης, μὲ λίγα πυρομαχικὰ καὶ
καθόλου νερό.
Γύρω στὶς 14:00 τὸ
μεσημέρι προσπάθησαν μὲ ἀντεπίθεση νὰ ἀνακαταλάβουν τὸ Ραβινέ ἀλλὰ ἀπέτυχαν,
συνέχισαν ὅμως τὸν βομβαρδισμὸ μέχρι τὴ νύχτα.
Ἡ κατάληψη τοῦ λόφου
Ραβινὲ ἦταν γιὰ τοὺς συμμάχους σὲ πρώτη προτεραιότητα, οἱ Γερμανοὶ εἶχαν ὀχυρώσει
καὶ ἐγκαταστήσει παρατηρητήριο ἀπὸ τὸ ὁποῖο εἶχαν τὴ δυνατότητα νὰ παρακολουθοῦν
ὅλες τὶς κινήσεις καὶ ὀργανώσεις τῶν Συμμάχων. Οἱ ἀπώλειες ὅμως τῶν Ἑλλήνων ἦταν
βαρύτατες: 5 ἀξιωματικοί καὶ 51 ὁπλίτες νεκροί, 9 ἀξιωματικοὶ καὶ 225 ὁπλίτες
τραυματίες».
Στὸ περιοδικὸ ΤΟΛΜΩΝ,
ὁ Γαβριὴλ Ν. Συντομόρου παραθέτει τὰ παρακάτω σχετικὰ μὲ τὴ μάχη: «[…] Εἶναι ἡ στιγμὴ ποὺ ὁ Γάλλος Στρατηγὸς
Ζενὲν τηλεγραφεῖ δακρυσμένος στὴ Θεσσαλονίκη: Εἶδα ἀπὸ ἕνα ὁλόκληρο ἑλληνικὸ
τάγμα νὰ μένουν πενήντα ἄνδρες ὄρθιοι. Τὰ τρία τέταρτα τῶν ἀξιωματικῶν εἶναι ἐκτὸς
μάχης. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἐπιτελὴς τῆς Μεραρχίας Συνταγματάρχης Κωνσταντῖνος Μαζαράκης, ἀνέφερε: Ἡ σημερινὴ μάχη πρὸς κατάληψιν τοῦ Ραβινὲ ἦτο ἀληθῶς ἐπική, ἄπαντες οἱ στρατιώται τῶν τριῶν συμμετασχόντων λόχων τοῦ 1ου Συν/τός μας, σχεδὸν ἐτραυματίσθησαν ἢ φονεύθησαν, ὁ ἡγήτωρ λοχαγὸς Γουλιανὸς Γρηγόριος ἐτραυματίσθη
θανασίμως, δὶ ὁ καὶ ἐπρότεινα εἰς τὸν Μέραρχον νὰ τὸν προτείνη πρὸς προαγωγὴν
πρὸ τοῦ θανάτου του ἴσως, ἄτε ἐπιδειξαμένου θρυλικὴν γεννναιότητα καὶ ἰκανότητα.
Λόγω τῶν μεγάλων ἀπωλειῶν παρουσιάσθησαν πολλὰ κενὰ καὶ πρὸς τοῦτο παρακαλῶ, ὅπως
ἐνεργήσητε ἀποστολὴν ἐνισχύσεων πρὸς συμπλήρωσιν τῶν μονάδων μας».
Στὴν ἐφημερίδα «Εἰδήσεις» τοῦ Κιλκίς, παρατίθεται ἄρθρο τοῦ Νίκου Σιάνα, σχετικὰ μὲ τὴ μάχη τοῦ Ραβινέ, στὸ ὁποῖο μεταξὺ ἄλλων ἀναφέρει: «Ἀρχὲς τοῦ 1917 τὸ Μακεδονικὸ Μέτωπο ἐκτεινόταν ἀπὸ τὶς ἐκβολὲς τοῦ Στρυμώνα, λίμνη Δοϊράνη, Ἀκρίτα, Μεταμόρφωση, Φανός, Σκρά, Ὄσσιανη καὶ Ἀρχάγγελος, μέχρι τὴ λίμνη Πρέσπα. Παρὰ ὅμως τοὺς σκληροὺς ἀγώνες μεταξὺ Σεπτεμβρίου 1916 καὶ ἀρχὲς τοῦ 1917 ἡ γραμμὴ τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου ἔμεινε ἀμετάβλητη. Τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1917 οἱ σύμμαχοι ἀποφασίζουν νὰ ἐπιτεθοῦν ἐκ τῶν νώτων στὶς ἐχθρικὲς θέσεις σ’ ὅλο τὸ μῆκος τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου, ἡ κύρια ὅμως ἐπίθεση θὰ γινόταν στὸ κέντρο τῆς Συμμαχικῆς διάταξης, δηλαδὴ μεταξὺ Δοϊράνης καὶ Σκρᾶ προκειμένου νὰ ἀποκατασταθεῖ ἡ συννένωση τῶν σερβικῶν καὶ ἑλληνικῶν ἐδαφῶν. Στὴν περιοχὴ αὐτή, οἱ Βούλγαροι εἶχαν δημιουργήσει προκεχωρημένες καὶ πολὺ καλὰ ὀχυρωμένες θέσεις, μιὰ τέτοια ὀχυρὴ θέση εἶχαν καὶ στὸ λόφο Ραβινέ.
Ὕστερα ἀπὸ τὴν ἐκδίωξη τῶν Βουλγάρων ἀπὸ τὶς θέσεις ποὺ κατεῖχαν στὰ χωριὰ Σλὸπ (Δογάνη), Καρὰ Σινάτσι (Πλὰγια), Τζέοβο (Εἰδομένη) ξεκινᾶ ἡ ἐπίθεση κατὰ τῆς ὀχυρομένης τοποθεσίας Ραβινέ, ἀφοῦ εἶχαν προηγηθεῖ προσπελάσεις καὶ καταλήψεις θέσεων γύρω ἀπὸ αὐτή, μὲ διοικητὴ τοῦ 1ου Συντάγματος Σερρῶν τὸν Ἀντ/ρχη Ζαφειρίου Νικόλαο…»
Σημείωση: Τό Ραβινὲ βρίσκεται 1.000 μέτρα δυτικὰ - βορειοδυτικὰ ἀπὸ τὸ χωριὸ Χαμηλό, πρώην τούρκικο χωριὸ μὲ τὸ τοπωνύμιο Ἀλτσὰκ Μαχαλά.
Πηγές:
1. Χρήστος Π. Ίντος - Ο Μεγάλος Πόλεμος (Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914 - 1918) στον Νομό Κιλκίς - Γουμένισσα 2019.
2. Ἐφημερίδα «Εἰδήσεις» (Κιλκὶς) τῆς 9ης Μαΐου 2011.
3. Διεύθυνση Ἱστορίας Στρατοῦ, «Ἡ Ἑλλὰς καὶ ὁ πόλεμος στὰ Βαλκάνια 1914 - 1918» - Γενικὸ Ἐπιτελεῖο Στρατοῦ, 1958 - 1987.
4. Περιοδικὸ «Τολμών», τχ.26 Ἀπρίλιος Μάιος Ἰούνιος 2008, ἄρθρο «Ἡ μάχη στὸ Ραβινὲ καὶ στοὺς πλησίον λόφους», Γαβριῆλ Ν. Συντομόρου.
5. Γεώργιος Θ. Βαρδάκας, «Πρῶτος Παγκόσμιος Πόλεμος - Μάχες: Σεμὲν ντὲ φέρ, Ραβινέ, Σκρὰ ντὶ Λεγκέν, Δοϊράνης, Διασπάσεως Μακεδονικοῦ Μετώπου», Σεπτέμβριος 2018.
Τὸ ὕψωμα Ραβινὲ βρίσκεται περίπου 1.000 μέτρα δυτικὰ - βορειοδυτικὰ τοῦ χωριοῦ Χαμηλὸ Παιονίας στὸ Νομὸ Κιλκίς.
Ὁ Ὑπολοχαγός Λεωνίδας Καρακουλάκης (1885-1917) ποὺ ἔπεσε μαχόμενος στὴ μάχη τοῦ Ραβινέ τὴν 1/5/1917.
Τὸ Καρασινὰν (Πλάγια) στὶς μάχες Ραβινὲ καὶ Σεμὲν ντὲ φὲρ (1η Μαΐου
1917) - Στὰ τέλη Ἀπριλίου
1917, τὸ χωριὸ πλαισιώθηκε ἀπὸ δυνάμεις τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ποὺ λάμβαναν
θέσεις λίγο πρὶν τὶς μάχες γιὰ τὴν κατάληψη τῶν ὑψωμάτων Ραβινὲ καὶ Σεμὲν ντὲ
φέρ, ποὺ τὰ κατεῖχαν βουγλαρικὲς δυνάμεις. Ἀνατολικὰ τοῦ Καρασινᾶν (Πλάγια) μὲ
μέτωπο τὸ χωριὸ Σλὸπ (Δογάνης) καὶ τὸ ὕψωμα Σεμὲν ντὲ φὲρ εἶχαν τοποθετηθεῖ
δυνάμεις ὑπὸ τὸν Λοχαγὸ Γεώργιο Κονδύλη. Δυτικὰ τοῦ Καρασινᾶν, μεταξὺ τῶν χωριῶν
Καρασινᾶν (Πλάγια) καὶ Μαγιαδᾶγ (Φανός), μὲ μέτωπο τὸ ὕψωμα Ραβινὲ εἶχαν
τοποθετηθεῖ δυνάμεις ὑπὸ τὸν Ἀντισυνταγματάρχη Νικόλαο Ζαφειρίου. Βόρεια τοῦ
Καρασινᾶν, στὴν περιοχὴ τοῦ οἰκισμοῦ Μπαρακλῆ Μαχαλᾶ καὶ τὸ ὕψωμα Ραβινὲ εἶχαν
τοποθετηθεῖ δυνάμεις ὑπὸ τὸν Ταγματάρχη Βασίλειο Παπακώστα. Βορειοδυτικὰ τοῦ
Καρασινᾶν, μὲ μέτωπο τὸν οἰκισμὸ Χατζὴ Μπαρὴ Μαχαλὰ καὶ τὸ ὕψωμα Ραβινὲ εἶχαν
τοποθετηθεῖ δυνάμεις ὑπὸ τὸν Λοχαγὸ Γρηγόριο Γουλιανό. Ἡ μάχη τελείωσε νικηφόρα
γιὰ τὶς δυνάμεις τῶν Ἑλληνο-γάλλων, μὲ κατάληψη τῶν ὑψωμάτων.
Ἀφίσσα τῆς Πατριωτικῆς Ἔνωσης μὲ ἥρωες πεσόντες τῶν μαχῶν. Μεταξὺ τῶν εἰκονιζόμενων περιλαμβάνονται καὶ οἱ πεσόντες τῆς μάχης τοῦ Ραβινέ: 1. Ὑπολοχαγὸς Λεωνίδας Καρακουλάκης, 2. Ἀνθυπολοχαγός Παναγιώτης Μ. Πρωτοψάλτης, 3. Ἀνθυπολοχαγός Κωνσταντῖνος Α. Τσοκανάκης, 4. Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγός Εὐριπίδης Α. Ἀποστόλου, 5. Ἐθελοντὴς Ἠλίας Π. Ζαμπούρος, 6. Ἐθελοντὴς Δημήτριος Π. Βαλτίρκας.
Σημείωση: Τα κείμενα με μπλέ χρωματισμό δεν περιλαμβάνονται στην ύλη του βιβλίου, αλλά προέκυψαν από μεταγενέστερες έρευνες.
